Sportda matematika

Oqsilni ikkilamchi strukturasida
polipeptid zanjir spiral xolda burilagan. Bunda ikkita qushni 
burmalar (vitok) orasida NN - gruppa bilan SO- gruppalar o’rtasida vodorod bog’lar xosil bo’ladi. 
Demak, spiralning bir burmasi bilan ikkinchi kushni burma o’rtasida vodorod bog’lar xosil bo’lib, 
natijada, oqsilning ikkilamchi strukturasi birlamchi strukturaga nisbatan ancha pishiq buo’ladi.
Oqsilning uchlamchi strukturasi
- oqsilning polipeptid spirali ko’p martaba o’ralib fazoda 
ma’lum bir konfiguratsiyani xosil qiladi. Uchlamchi strukturani mustaxkam bo’lishiga sabab, bunda 
uglevodorodli radikallar orasida kimyoviy bog’larni xosil bo’lishi. Masalan, oltingugurt atomlari, 
vodorod atomlari kimyoviy bog’larda kupriklar xosil qilishda ishtirok etadilar. 
Oqsillarni turtlamchi strukturasi gemoglobin molekulasida uchraydi va 4 polipeptid 
zanjirdan iborat. 
Turli kuchli kislotalar, ishqorlar, tuzlar, ogir metallar, issiklik nurlar ta’sirida oqsilning 
birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi strukturasi buziladi. Bu xodisa - denuturatsiya deyiladi. Bunda 
oqsil o’z biologik aktivligini yuqotadi. Denaturatsiya qaytma yoki qaytmas bo’lishi mumkin. 
(qaytmas denaturatsiyaga misol - tuxum oqsilini qaynoq suvda qattiq oq moddaga aylanishi). 
Xujayrada oqsillar quyidagi funksiyalarni bajaradi:
1. Fermentativ funksiyasi 
- xujayra ichidagi ro’y beradigan ximiyaviy reaksiyalar fermentlar 
ishtirokida ketadi. Fermentlar ximiyaviy tarkibi buyicha oqsillar bo’lib, biologik katalizatorlar rolini 
o’ynaydi. Biologik katalizatorlar ximiyaviy reaksiyalarni tezligini million martaba 
tezlashtiradi. 
2. Qurilish funksiyasi
- xamma xujayraviy strukturalar tarkibiga oqsillar kiradi. 
3. Xarakatlantiruvchi funksiya
- xujayrada xamma xarakat turlari oqsillarni maxsus strukturalari 
orqali bajariladi. Masalan, muskul tolalarning qisqarishi, kiprikchalar va xifchinlarni xarakati va 
xokazo. 
4. Transport funksiyasi
- turli moddalarni xujayraga, xujayradan xujayralarga moddalarni o’tishi 
oqsillar yordamida vujudga keladi. Masalan, eritrotsitlar tarkibiga kiruvchi gemoglobin oqsili 
to’qimalarga kislorodni etkazib, SO ni esa to’qimalardan olib ketadi. 
5. Ximoya funksiyasi
- Organizmga tashqi muxitdan bakteriyalar yoki begona oqsil molekulalar 
tushganda, unda ularga qarshi maxsus oqsilli tanachalar - antitelalar ishlab chiqariladi. 
6. Energetik funksiyasi
- 1 g. oqsil xujayrada oksidlanganda 17,6 kdj. energiya ajralib chiqadi.