Sportda matematika

Chanoq suyagi (yonbosh, qov va quymich) – rasm 1 
 
Yonbosh suyagi
quymich kosaga nisbatan yuqori joylashgan va 2 qismdan - tana va qanotdan 
iborat. Tanasi yo’g’on, quymich kosadan boshlanadi. Tanasidan yuqoriga qarab keng plastinka
shaklida qanoti o’rnashadi. Qanotning eng yuqori cheti “S” bo’lib, chetlari yug’onlashgan, eng 
yuqori cheti yonbosh qirrasi deyiladi. Bu qirraga qorin muskullari birikadi. Qirraning old va orqa 
tomonida oldingi ustki o’siq va orqa ustki o’siqlari aniqlanadi. Enbosh suyagi qanotining ichki va 
tashqi yuzalari ajratiladi. Ichki yuzasi silliq va botiqroq bo’lib, yonbosh chuqurchasini xosil qiladi. 
Yonbosh chuqurchani pastdan quloqsimon yuzadan boshlangan yoysimon chiziq chegaralaydi. 
Qanotning tashqi yuzasida esa uchta g’adir-budir chiziqlari tafovut etiladi. Bu chiziqlardan dumba 
muskullari boshlanadi. Yonbosh suyagining medial va orqa tomonida dumg’aza suyagi birikishi 
uchun quloqsimon bo’g’im yuzasi joylashgan. 

---

102 
Quymich suyagi
quymich kosaga nisbatan pastroq joylashgan. Bu suyak tana va shoxchadan iborat.
Quymich suyagining tanasi quymich kosani xosil bulishida ishtirok etadi. Shoxchasi qov 
suyagining shoxchasi bilan birikib ketadi. Suyakning eng pastki qismida burilish joyida quymich 
burtig’i bor. Quymich burtig’ining orqa tomonida kichik quymich uymasi joylashgan. Quymich 
suyagi tanasining orqa tomonidagi o’tkir uchli o’siq katta va kichik quymich uymalarni bir-biridan 
ajratadi. 
Qov suyagi
 
tana, yuqorigi va pastki shoxlardan iborat. Qov suyagining kalta va keng tanasi
quymich kosacha xosil bo’lishda ishtirok etadi. Pastki va yuqorigi shoxchalar bir-biriga nisbatan 
ma’lum burchakda joylashgan. Quymich suyagining shoxchasi qov suyagining pastki shoxchasi 
bilan tutashib, yopilib turuvchi teshikni xosil qiladi. Yuqori shoxchasini orqa qirrasi uchlangan 
bo’lib, qov qirrasini xosil qiladi. Qov qirrasi yonbosh suyagining yoysimon chizig’i bilan tutashib 
ketadi. Natijada, katta tos bo’shlig’ini kichik tos bo’shlig’idan ajratadigan chegaralovchi chiziq 
xosil bo’ladi. Chap va o’ng qov suyaklarining medial yuzalari orasida qov simfizi xosil bo’ladi. 
Yangi tug’ilgan chaqoloqlarda quymich kosachasi yassilashgan bo’ladi, ayniqsa qizlarda. Tos 
suyagi aloxida suyaklardan tashkil topib, suyaklar orasida tog’ayli qatlamlar joylashgan. 6 yoshdan 
boshlab tog’ayli plastinkalar yuqola boshlaydi. Uchchala suyaklarning to’liq suyaklanishi qizlarda 
12-14 yoshda, o’g’il bolalarda 13-16 yoshda o’tadi.