Sportda bashorat qilish va modellashtirish

Sistolik tashlanish markaziy gemodinamika tizimining quvvatini baholash va yurak oshqozonchasidagi har bir qisqarishda tashlangan qonlar soni bilan aniqlash uchun ishlatiladi. SHug‘ullanmagan shaxslarda tinch holatdagi sistolik hajmi 60-70ml shug‘ullanganlarda 80-90ml, yuqori toifali sportchilarda 100-110ml ni tashkil qiladi. O‘rtacha ishlarni bajarishda sistolik hajmi shug‘ullanmagan shaxslarda 120-130 ml gacha, shug‘ullangan sportchilarda 150-160 ml gacha, mashhur sportchilarda 200-220 ml gacha katta-lashadi.
YUSCH 1 daqiqada 180-190 alohida tayyorlangan sportchilarda hattoki, 1 daqiqada 200-220 ga ko‘tarilmaguncha sistolik hajm o‘saveradi. YUSCHning keyingi o‘sishi, sistolik tashlanishni kamayishiga olib keladi.
YUrak hajmi (ml) shug‘ullanmagan erkaklarda 1kg gavda masasiga 11,2ml ni, ayollarda 8-9ml ni tashkil qiladi. YUqori toifali sportchilarda (uzoq masofaga yuguruv-chilarda, velosiped haydovchilarda, chang‘i sportchilarda) yurak hajmi erkaklarda 15,5-16ml\kg yoki 110-120 m ga eti-shini aniqlaydi (mashhur sportchilarda 1300-1400 hattoki 1500-17ml, ayollarda 1200m bo‘lgan holatlari qayd qilingan).
Nazorat jarayonida odatda YUSCH tinch holatdagi ko‘rsatkichlari, standart yuklamada shuningdek, YUSCH ni o‘rtacha ko‘rsatkichlarida qayd qilinadi. Tinch holatda YUSCH ni pasayishi yurak qon tizimi vazifasining tejalishini va ishlab chiqishni aniq o‘lchamlarida aks etadi.
Sport bilan shug‘ullanmaydigan shaxslarda YUSCH tinch holatda odatda 1 daqiqada 70-80 ni tashkil qiladi, yuqori malakali sportchilarda 1 daqiqada 40-50 hattoki 30-40 gacha pasayib ketishi kuzatiladi.
Yurakni uzoq vaqt kuchlanish bilan ishlash qobiliyati aerob jarayonlarining hajmida ko‘proq aks etadi. YUragining ko‘nikish darajasi alohida yuqoriligi bilan ajralib turadigan sportchilarda 2-3 soat ishlash davomida YUSCH 1daqiqada 180-200, sistolik tashlanish 170-200, yurak tashlanishi 35-42 l bo‘lishga qodir.
Aerob jarayonlarga o‘rtacha talab qo‘yadigan yuklamalarda kislorod arterio-venoz farqi bu, ishlayotgan mushak-larning kislorod ite’mol qilishining muhim ko‘rsat-kichidir.
Gemodinamikali va metobolikali ko‘nikish qayta qurishning xarakteri shunga olib keladiki ya’ni, oliy toifadagi sportchilarni (Masalan: velosipedchi shossey-niklar, uzoq masofaga yuguruvchilar) 18-19% ga etuvchi arteriya va vena qonida kislorod tarkibining farqi belgilanadi, shu bilan birga shug‘ullanmagan shaxslarda eng katta yuklamalarda kattalik belgilab qo‘yiladi.