Sportda bashorat qilish va modellashtirish

Aerob jarayonlaridagi quvvat va hajmning nazorati.
Aerob jarayonlaridagi quvvat va hajmning baholash uchun etarlicha axboratlangan biologik ko‘rsatkichlarning anchagina miqdoridan foydlaniladi. Ularni qatorida lokal va aerob imkoniyatlarini integral baholashga yo‘l beruvchi majmuasi bor (masalan: kislorodni o‘rtacha iste’mol qilish, o‘pkadan o‘rtacha havo haydash, anaerob almashinuv chegarasi, yurak tashlashi). YA’ni, nafas, qon, qon aylanish, mushak imkoniyatlarida baholanadi. Bu ko‘rsatkich kislorodni o‘rtacha iste’mol qilish tezligida aks etadi va anaerob jarayoni quvvatini baholash uchun ishlatiladi. Kislorodni o‘rtacha iste’mol qilishda absolyut ko‘rsatkichlar qayd qilinadi (VO2 ml min-1 kg-1).
O‘rtacha kislorod iste’mol qilish darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, aerob jarayonidagi nisbiy quvvatning pastligi o‘rtacha daraja foizlarda aks etadi.
O‘pkani o‘rtacha havo olish (VE) (l min-1) tashqi nafas olish tizimsini quvvatini baholash uchun ishlatiladi.
Eng yuqori ko‘rsatkichlarda, asossiz nafas olish sharoitlarida odatda shug‘ullanmagan erkaklarda 110-120 l min-1, ayollarda 90-100 l min-1 tashkil qiladi. YUqori toifali sportchilarda yuqori natijalikda erkaklarda 120-200 l dan ko‘p, ayollarda 130-140 l dan ko‘p qayd qilinadi.
Kislorod iste’mol qilish ko‘rsatkichlari ishlarining ma’lumoti uchun, o‘rtacha erishish vaqti aerob jarayonlari imkoniyatlarini tez ishga solish qobiliyatlarida aks etadi.
SHug‘ullanmagan sportchilarda ish ma’lumoti uchun, kislorod iste’mol qilish o‘rtacha kattaligi odatda, boshlangandan keyin 2-3 min ichida qayd qilinadi.
Oliy toifadagi sportchilar, asosan eshkak eshish bo‘yicha ixtisoslashganlar, 400, 800 va 1500 m masofalariga yuguruvchilar 100, 200 va 400, 800, 1500 m masofaga suzuvchilar aerob jarayonlarini ko‘proq safarbar qilish qobiliyatiga ega va boshlangandan keyin 30-40 s ichida eng yuqori ko‘rsatkichlarga erishadi.
O‘pkaga nafas olish natijaviyligini oshirish haqida, nafas olish ekvivalenti O2 bo‘yicha o‘ylab ko‘rish qabul qilingan ya’ni, nafas olingan hajmida 1 litr kislorod iste’mol qilinadi. (VE/VO2).
Ixtisoslashgan sportchilar mashg‘ulotlar natijasida shug‘ullanmagan kishilarga nisbatan olingan nafasdagi kislorodni bir xilda iste’mol qilish soni pasayib ketishi yo‘nalishi kuzatiladi.