Sportda bashorat qilish va modellashtirish

6.3.Prognoz verifikatsiyasi
(prognozni to‘g‘riligini aniqlash).
Prognozni to‘g‘riligini aniqlash jarayoni verifi-katsiya deyiladi. Keltirilgan har qanday prognozni qaysidir darajada noaniqliklari mavjud. Kelajakda olingan axborotni ishlatish uchun, uni qay darajada umidliligini tekshirish kerak.
Prognozni ishonchliligi va natijaliligi ikki yo‘l orqali aniqlanadi: apriorli hamda aposteriorli.
Apriorli prognozlashtirish hodisani sodir bo‘lgunga qadar tekshiradi.
Aposteriorli verifikatsiya statistik ma’lumotlarga nisbatan, turli prognozlarni real sodir bo‘lishidan, prognoz metodlarni natijaviyligi bilan mos kelishini ko‘rib chiqadi. Aposteriorli verifikatsiya prognozlash-tirish metodini amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi.
Verifikatsiya prognozi boshqaruvining turli fan tarmoqlarida, xalq xo‘jaligida bir qator vazifalarni echishda, ishonarli manba bo‘lgani uchun muhim rol o‘ynadi. (R.M. Baevskiy 1979).
Aposteriorli verifikatsiya sportdagi prognozni tekshirilayotgan ob’ekt holati omillarini va prognoz orasidagi farqni sinchiklab tekshirishni talab qiladi. Mashhur Amerikalik prognozlashtirish, bo‘yicha mutaxassis, R.Eyres (1971) fikricha prognozlashtirishning asosiy xato-lari quyidagilar:
– kerakli tasavvurning yo‘qligi;
– o‘ta xursandchilik;
– ba’zi tadqiqotlarning kelajagini oldindan ko‘ra olmaslik;
– hisobning noaniqligi;
– jarayondagi noaniqlik va tasodifni ehtimolligi.
Prognozlashtirish – odamlar uchun, oldindan aytib beruvchilar rolini olgan tavakkal ish. Uning shunday xavfli tomonlari borki, ya’ni noaniqlik, noumidlik, real hayot bilan prognozlashtirish hodisasining o‘zaro munosabatla-ridagi murakkablilik, kishilarning ta’sirchanligi va tan olmasliklari kabi hodisalar uchraydi (R.Eyres 1971).
Verifikatsiya prognozining quyidagi turlari bor.

1. 
   To‘g‘ri verifikatsiya – boshlang‘ich metodlarni sinchik-lab o‘rganish yo‘li orqali olish.
   
2. 
   Egri verifikatsiya – boshqa manbalardan olingan axborotlar bilan prognozni solishtirish yo‘li bilan olish.
   
3. 
   Inversli verifikatsiya – prognostik modelni retro-spektiv bosqichiga mosligini tekshirish.
   
4. 
   Konsenventli verifikatsiya – ertaroq olingan prog-nozni logikali yoki matematikali prognozga kiritish.
   
5. 
   Qayta usuldagi verifikatsiya–ekspert fikrini bosh-qalar fikridan farqliligini aytish va o‘zgartirish.