Sport va harakatli 0‘yinlar

109

2. 
   Darsdan tashqari vaqtda o‘tkaziladigan harakatli o‘yinlar
   

1. 
   Tanaffus vaqtlarida o‘tkaziIadigan o‘yinlar
   

Tanaffus vaqtlarida o‘yinlar o‘tkazish tarbiyaviy va gigiyenik jihatdan katta ahamiyatga ega.

0‘quvchilar yozda maktab maydonchasida, qishda esa sport zali va koridorlarda o^£ynashni yaxshi ko‘radilar. Tanafíüs vaqtlarida ko'pincha boshlang'ich sinf o'quvchilarining o‘zlari har xil o^£yinlami o^£tkazadilar. Ana shunday paytlarda yetakchilar yoki yuqori sinf o‘quvchilari ularga yordam berishlari kerak.

Agar o‘tkaziladigan o'yin bolalarga tanish bo‘lsa, tanaffus pay- tida yanada qiziqarliroq o‘tadi. Lekin bu o‘yinlaming rnazmuni va qoidalari juda murakkab bo‘imasliga bilan birga turli yoshdagi o‘quv- chilaming qo‘lidan keladigan bo‘lishi kerak. 0‘quvchilar o‘yin jara- yonida o‘zlarini erkin tutishlari, ortiqcha kuch sarflamasliklari va hayajonlanmasliklarí lozim. Masalan, kichik maktab yoshidagi o‘quv- chilarga «Pat», «Pr-r-r...», «Mushuk va sichqon», «Bo‘sh joy» singari o‘yinlar, V—VII va VIII—IX sinf o‘quvchilariga esa «Ay- laruna darra», «Tegizsang — minasan» kabi o‘yinlar juda mosdir.

Tanaffuslardagi o'yinlarni dars boshlanishiga 2—3 daqiqa qolganda tamomlash kerak. Ana shunda o^£quv mashg^£uloti boshla- nishidan oldin bolalaming diqqati bir yerga to'planadi.

2. 
   Maktab kechalari va bayramiarda o^£tkazíladigan o‘yinlar
   

Maktab sport kechalari va bayramlari o^£quvchilarda sog‘lom va quvnoqlik kayfiyatini yaratishning eng ta’sirli omilidir. Maktab- dagi bunday tadbirlarga kiritiladigan o‘yinlar faol dam olish vosita- sigina emas, balki maktab jamoasining jismoniy tarbiya sohasidagi barcha ishlarini yakunlovchi ko^£rsatkichi hamdir.

Bundan tashqari, turli o‘yinlar va sportchilarning chiqishlari o‘quvchilami jismoniy tarbiya va sport mashg^£ulotlariga yanada ko'proq qiziqtiradi. .

lio





Kecha va bayramlami samarali o'tkazishga puxta tayyorlanish — o‘yin o‘tkaziladigan joyni, asbob-uskunalar va turli anjomlami tayyorlab qo‘yish lozim.

Bunday marosimlarda ko'proq o'quvchilar ishtirok etishini ham hisobga olish kerak. Shuning uchun «Oq terakmi, ko‘k terak», «Pat», «Pr-r-r...», «Aylanma darra», «Musiqa jo‘rligida yurish» singan ommaviy o‘yinlami musiqa sadolari ostida o^£tkazish, ya’ni musiqa yordamida o‘yinni yanada jonlantirish va ta’sirchanroq qilishga erishish lozim. «Lentani tort», «0^£rtaga tort», «Kim kuehli va chaqqon» kabi o‘yinlar orqali yuqori sinf o‘quvchilarining yakkama-yakka bellashuvlarini epchiüik va tez yugurish bo^£yicha musobaqalarini uyushtirish mumkin.

3. 
   Maktab to'garaklarida ohkaziladigan o‘yinlar
   

Harakatli o‘yinlar, estafeta o‘yinlari maktab sport to‘garaklarida yetakchi o^£rin olishi kerak.

Harakatli o‘yinlar basketbol, voleybol, fútbol, qo‘l to¹ pi va boshqa to^£garaklarda ko‘proq qo‘llanadi. Gimnastika, yengil atle- tika, suzish va boshqa sport turlariga ixtisoslashgan to^£garaklarda o‘ziga xos harakath o‘yinlar o‘tkaziladi.

To‘garaklarda har xil o‘yinlardan muntazam ravishda o‘rinli foydalanish o‘quvchilaming jismoniy barkamolligiga, ulardan malakalaming takomillashuviga katta yordam beradi. 0‘quvchñarda zaruriy harakat ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun jismoniy tar- biya darslarida ilgari o‘rganilgan o‘yinlami o‘zgartirilgan qoidalar asosida yangi variantlarda o^£tish lozim.

To‘garaklarda harakatli o'yinlardan keng foydalanishda bolalaming yosh xususiyatlari, shuningdek, mahalliy va mavsumiy sharoitlarni aniq hisobga olish kerak. Uncha tayyorgarlik ko^£r- magan kichik maktab yoshidagi o^£quvchilarga juda ko^£p va xilma- xil o^£yinlar o^£rgatiladi.

Yaxshiroq tayyorgarlik ko‘rgan guruhlarda o^£yinlar kamroq o^£tkaziladi. 0^£zbekistonda bahor, yoz va kuz paytlarida, ayniqsa, basketbol, voleybol, qo^£l to^£pi, tennis va yengil atletika to‘garaklari


111





ishlab turishi, bunday vaqtlarda «Chillak», «Qoziq», «Kamalak». «Oq tosh» singari xnilliy va rus xalq o‘yinlaridan foydalanish lo- zim.

O’quvchilar ko‘pincha o‘yinga berilib ketib, uni o‘zgartiradilar, eski qoidalarni o‘2gartirib. yangilarini o'ylab chiqaradilar, raaqsadga erishish yo‘lini qiyinlashtiradilar va shu tariqa yangi o‘yinni vujudga keltiradilar. Ana shuning uchun o‘yinlami o‘quvchilar istagiga qarab yangi variantlarda va o'zgartirilgan qoidalar asosida qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi.