|
25-жадвал
Турли нисбий кучга эга бўлган машқларнинг тавсифи
Кўрсаткичлар
Нисбий куч зонаси
ишнинг
имкон
даражадаги
вақти
(тинимсиз
бажарилса)
20 сониягача
20 сониядан 5
дақиқагача
5-30
дақиқа
30
дақиқа
дан
ортиқ
қувват
сарфи
(ккал.с)
2 гача ва ундан
ортиқ
2-0,5
0,5-0,4
0,3
ва
ундан
кам
147
қувватнинг умумий
сарфи (ккал)
30 дан кам
240 гача
750 гача
1000
гача ва
ундан
ортиқ
эҳтиёжни
О
2
га
қондириш фоизда
20 дан кам
50 гача
85-90 гача
тўла
ёки
деярли
тўла
кислород
қарзи
(л.дақ)
15-18 гача
25 гача
15-16
4-6 гача
ЮКТУ (зарб.дақ.))
185 гача ва
ундан ортиқ
220-240
гача(баъзан)
200 гача
180
гача
О
2
истеъмоли
(дақ.л.)
1,5 гача
энг юқорига
яқин
6-7 гача
180
гача
Ўпкада
ҳаво
алмашинуви
(л.дақ.)
60 дан кам
150 ва ундан
ортиқ
100-150
100 дан
кам
О2 истемоли л.дақ.
1,5 гача
Максимал
ёки яқин
6-7 гача
5,2 – 5,5
Ўз-ўзини текшириш учун саволлар:
1. Мушак фаолиятининг асосий энергия манбалари.
2. Уч энергия тизимининг энг юқори кучи ва сиғими
3. Фосфаген энергия тизими.
4. Гликоген энергия тизими.
5. КМ+К спортчининг айрим имкониятлари кўрсаткичи
сифатида.
6. Мушак фаолияти энергия ҳосил қилиш жараёнида
кислотанинг роли
7. Мушак фаолияти энергия таъминоти жараёнида кислород
транс-порт тизимининг роли
8. Мушак фаолияти энергия таъминоти тизимида АТФ нинг
роли
148
9.
Нима
учун
анаэроб
алмашуви
ортиши
аэроб
имкониятларини ор-тишининг кўрсаткичи ҳисобланади.
10. Энергия таъминоти тизимининг кучини нима аниқлайди.
11. АТФ ресинтези жараёнини гликоген нордонлашуви йўли
билан давом эттириб ёзинг.
5.6 МАШҒУЛОТ ЖАРАЁНИНИНГ
ТУЗИЛИШИ
-Спорт тайёргарлиги томонларининг нисбати (умумий
ва махсус жисмоний, техник ва психолгик ҳ.к.) бир бирига
боғлиқлиги билан;
-Машғулот
ва
мусобақа
юкламаларининг
параметрларининг нисбати (юкламанинг ҳажми ва шиддати
ҳ.к.);
-Машғулот жараёнини хар хил звенолари ўртасидаги
кетма-кетлик ва боғлиқлик (тренировка машғулоти, микро ва
мизоцикллар, даврлар, босқичлар ва ҳ.к.);
-Машқ билан ўтказиладиган машғулотлар жараёнида уч
босқичдаги тузилиш фарқланади;
-Микро тузилиш - айрим машғулотларини тузилиши ва
микроцикллар;
-Микро тузилиш ўрта циклларни тузилиши ва
машғулотлар-нинг босқичлари;
-Микро тузилиш-катта циклларнинг тузилиши.
Спорт машғулотлари ҳамма бўлакларининг мазмуни,
восита-лари методлари ва бошқа таркибий қисми бир бутун
бўлиб боғлан-гандир.
Машғулот микроциклини тузилиши
Шу босқичдаги тайёргарлик вазифаларини комплекс
равишда ечишни таьминлайдиган, бир неча кунлар ичида
149
ўтказиладиган маш-ғулотлар сериясидир, микроциклларни
давом этиши 3 - 4
кундан 10 - 14 кунгача.
Кўпинча ҳаётда бир ҳафталик (7 кунлик) микроцикл
ҳафталик календари билан мос келиб шуғулланувчилариинг
умумий режими-га қўшилиб кетади. 7 кун давом этадиган
микроциклларни кўпин-ча хафталик цикл дейилади.
Бошқача
кўп
ёки
кам
кун
давом
этадиган
микроциклларни хар хил вариантларда, шу жумладан
шахсий мусобақа даврининг алохида керакли жойларида,
ўтказиладиган мусобақани давом этишига қараб тузилиши
моделлаштирилади. Масалан: агар қилич-бозлик ва спорт
гимнастикасидан
қуйидаги
схема
бўйича
мусобақа
ўтказилганда қиличбозлик 1 - кун шахсий мусобақа 2 - кун
коман-далар мусобақаси, 3 - кун финал.
Спорт гимнастикаси 1 кун мажбурий дастур
2 кун эркин дастур
3 кун кўп кураш финали
4 кун кўпкурашнипг айрим турлари финали.
Бу
кўринишда
эса
микроцикл
шу
схемани
ўзгартирмасдан такрорлаши шарт
Микроцикллар камида икки: кумилацион (йиғувчи), (у
ёки бу даражадаги чарчаш билан боғлик), ҳамда қайта
тикловчи, машғулотлар характерида тузилган фазодан иборат
бўлади,
Микроциклларнинг минимал давом этиш вақти 2 кун.
Юклама олиш куни ва қайта тиклаш куни бўлади. Кўпинча бу
фазалар микроцикл ичида такрорланиб, ҳар бир микроцикл
қайта тиклаш фазаси билан тугалланади.
Қайта тиклаш фазаси ҳамма вақт ҳам микроциклни
тугалла-маслиги унинг ичида қайтарилиши ҳам мумкин .
Машғулотлар мазмунининг кетма - кетлиги эса
тайёгарлик даврига, вазифасига ва қандай микроцикл
150
бўлишига боғлиқ. Катта бўлмаган шиддатда бажариладиган,
катта ҳажмдаги иш тез - тез қайта тиклашни талаб қилмайди,
балки юқори шиддатда катта ҳажмли иш бажариш
машғулотга қайта тиклашни тез - тез киритишни талаб
қилади.
Микроциклни
тузишда
олдинги
ва
кейинги
машғулотларни қайси томонга йўналтирилганлиги ҳисобга
олиниши керак.
1. Микроцикл, тезкорлик ва тезкорлик - кучлилик
сифатла-рини оптимал иш қобилияти ошган кунлардагина
қўйиб тузишни принципиал равишда талаб қилади. Шунинг
учун чидамлиликка қуйидагидан катта талаб, тезкорликдан
кейии
қўйилади.
Катта
юкламадан
кейин,
кўнинча
организмни қайта тиклаш учун 24 соат вақт талаб қилади.
Аниқроқ қилиб айтганда, организмда тезкорлик ва
чаққонлик ва тезкор кучлилик сифатларини тарбиялаш,
ҳамда машқлар техникасини такомиллаштиргандан кейин
ўртача 2 - 3 кундан кейин:
Аэроб имкониятларни ривожлантиришга қаратилган
машғу-лотдан кейин ўртача 5-7 кундан кейин тикланади.
Масалан: тезкор кучлиликни тарбиялашга қаратилган
машғу-лотни катта юкламали машғулотлар олдида ўтказиш
шарт.
2.
Спорт
формасига
кирган
юқори
малакали
спортчиларда 1-2 разрядли спортчиларга қараганда 1,5-2
марта тез тикланиши мум-кин.
Индивидуал
қобилиятига
қараб
тезкор-кучлилик
машқларидан кейин 24-72 соатда, чидамлиликдан кейин 48-
120 соатда тикла-нади.
Шунинг
учун
шахсий
мусобақа
давридаги
микроциклдаги юклама шундай тақсимланиши керакки
151
мусобақа иш қобилиятини юқори фазасига тўғри келсин. Бу
эса оптимал юклама орқали 2-3 кун олдин ҳосил қилинади.
26-жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: |
