Спорт машғулотининг

 
ЭШИТИШ (ТОВУШ) КЎРГАЗМАСИ УСУЛИ 
Товуш сигналлари ёрдамида ҳаракатнинг масофа - вақт 
ва вақт ҳолатини аниқлашга ёрдам беради. 
Аввалдан берилган товуш сигнали ёрдамида мураккаб 
ҳаракат фаолиятини бажаришга асосий кучни сарфлаш 
вақтини айтиб беради. 
Масалан: 
сувга 
сакрашга 
гуруҳланиш, 
қўлларни 
тушириш, гимнастикада эгилиш ёки ростланиш вақтлари. 
Товуш сигнали ёрдамида ҳаракат мароми яхши 
эгалланади. 
Масалан: ҳаракатнинг мураккаб ритмини чертиш 
мумкин, бу спортчи онги мақомни сақланишига ёрдам 
беради, унга амал қилиб спортчи маълум шароитда 
ҳаракатларни яхши бажаради. 

---

118 
Овоз 
етакчилари 
(айниқса 
циклик 
турларда) 
ҳаракатнинг тегишли жадаллигини (бутун масофа давомида) 
сақлашга ёрдам беради. 
КЎРГАЗМАЛИЛИК УСЛУБЛАРИ 
 
Кўргазмалилик услуби ҳаракатни намойиш қилиш 
усули ёки бошқача айтганда кўргазмали усул билан 
аралаштириб юбориш мумкин эмас. 
Гап шундаки, ҳаракат кўргазмалилиги методлари 
ҳаракатни кўриш орқали идрок этишни ташкил қилишга 
асосланган. 
Бунинг 
маъноси 
шундаки, 
мураббий 
спортчига 
ҳаракатни унинг ўзида «етаклаб” ҳис қилишга ёрдам беради. 
Техниканинг асосий ҳолатларига эътибор берган ҳолда 
мажбуран “етаклаб” ҳаракат қилдириш унинг техник 
хусусиятини тезроқ эгаллашга имкон яратади. 
Масалан: 
найза 
улоқтирувчи 
қўлини 
дастлабки 
ҳолатидан снарядни улоқтиргунча бўлган холатлари. 
Гимнастикада (снаряддаги машқлар) спортчини (махсус 
тренажерда ёки паст ўрнатилган снаряд) бутун ўрганаётган 
ҳаракати давомида кузатиб борилади. 
ТЕЗ АХБОРОТ УСЛУБЛАРИ 
Бажарилган 
ҳаракат, 
унинг 
сифати, 
мушаклар 
таранглиги кучи, аниқлиги, узоқлиги ва ҳ.к. хақидаги ахборот. 
Масалан: видеоёзув, боксда, теннисда зарб кучи, тўп, 
снаряднинг учиш тезлиги, югуриш, сузиш ва ҳ.к. тезлиги, 
тираниш кучи ҳақидаги ахборот. 

---

119 
Бу йўналишдаги услублардан фойдаланиш қуйидаги 
имко-ниятларни беради. 
1) ҳар қандай мураккаб ҳаракатларга ўргатиш; 
2) тананинг ҳар қандай қисмига танлаб таъсир этиш; 
3) юкламанинг оз-оздан энг юқорисигача қатъий 
қисмларга бўлиб олиб бориш; 
4) айрим ҳаракат сифатларини танлов асосида такомил-
лашгунча ривожлантириш. 
Баъзан бу гуруҳдаги усулларни машқ ёки амалий 
услублар деб юритилади. 
Амалий 
усулларни 
(жисмоний 
машқлардан 
фойдаланиш усул-лари) шартли равишда икки гурухга бўлиш 
мумкин. 
а) ўргатиш усуллари (ҳаракат фаолиятига) 
б) ривожлантириш усуллари (жисмоний сифатларни) 
Бу борада «услубий ёндашиш”, “услубий йўналиш”, 
“услубий усул” атамаларини фарқлаш зарур. 
Қуйида ҳаракат реакциясини такомиллшатиришда 
услубий ёндашишлар берилган.