|
Qoʻchqorova Shahribonu 55/21 Bezgak paraziti - Bezgak oʻtkir yuqumli kasallik boʻlib, Anofeles (bezgak chivinlari) chivini orqali yuqishi, qaltirash, tana harorati koʻtarilishi, taloq va jigar kattalashishi hamda kamqonlik bilan xarakterlanadi. Bezgak ilmiy tilda malaria deb ataladi va bu malariae soʻzidan olingan boʻlib, mal — badboʻy, ariae — hid yoki havo degan maʼnoni anglatadi. Uni juda kichik parazit-plazmodiylar qoʻzgʻatadi. Ularni faqat mikroskop ostida koʻrish mumkin.
Kasallik sogʻlom odamga chivin chaqqanda, odam organizmiga uning soʻlagi orqali qoʻzgʻatuvcKasallikkkk sogʻlom odamga chivin chaqqanda, odam organizmiga uning soʻlagi orqali qoʻzgʻatuvchilar tushganda yuqadi. Qon oqimi bilan ular jigarga tushadi, bu yerda rivojlanishning birinchi (toʻqima) sikli roʻy beradi, soʻngra yana qonga tushadi va erit-rotsitlar ichiga kirib oladi, bu yerda ikkinchi (eritrotsitar) rivojlanish sikli oʻtib, eritrotsitlarning parchalanishi va qonga koʻp miqsorda qoʻzgʻatuvchilar chiqishi bilan tugallanadi, bu odamni isitma tutishi bilan oʻtadi - Kasallik sogʻlom odamga chivin chaqqanda, odam organizmiga uning soʻlagi orqali qoʻzgʻatuvcKasallikkkk sogʻlom odamga chivin chaqqanda, odam organizmiga uning soʻlagi orqali qoʻzgʻatuvchilar tushganda yuqadi. Qon oqimi bilan ular jigarga tushadi, bu yerda rivojlanishning birinchi (toʻqima) sikli roʻy beradi, soʻngra yana qonga tushadi va erit-rotsitlar ichiga kirib oladi, bu yerda ikkinchi (eritrotsitar) rivojlanish sikli oʻtib, eritrotsitlarning parchalanishi va qonga koʻp miqsorda qoʻzgʻatuvchilar chiqishi bilan tugallanadi, bu odamni isitma tutishi bilan oʻtadi
Isitma bir necha soat tutadi. Soʻngra harorati tez pasa-yib, baʼzan bir maromga tushadi; shu payt bemor qattiq terlaydi, ertasiga oʻzini sogʻlom gʻis qiladi. Keyin yana isitma tutadi; uch kunlik B.da — ikki kunda bir marta, toʻrt kunlik B.da — har uch kunda bir marta, tropik B.da — koʻpincha kun sayin isitma tutib turadi. Isitma tutayotgan bemorning qoni tekshirilganda, B. Plazmodiylarini topish mumkin. - Isitma bir necha soat tutadi. Soʻngra harorati tez pasa-yib, baʼzan bir maromga tushadi; shu payt bemor qattiq terlaydi, ertasiga oʻzini sogʻlom gʻis qiladi. Keyin yana isitma tutadi; uch kunlik B.da — ikki kunda bir marta, toʻrt kunlik B.da — har uch kunda bir marta, tropik B.da — koʻpincha kun sayin isitma tutib turadi. Isitma tutayotgan bemorning qoni tekshirilganda, B. Plazmodiylarini topish mumkin.
Toksoplazma Mushuk ichagi Toxoplasma gondiining yashash makonidir. Ushbu o‘ta kichik organizm birhujayrali hisoblanadi, biroq hayvonlar olamiga mansub. Bakteriyaga nisbatan genetik material unda ancha murakkabroq joylashtirilgan. Bundan tashqari, toksoplazma ancha “mazmunga boy” va qiziqarli hayot kechiradi. - Toksoplazma mushuklarning ichagida ko‘payadi. Mushuk toksoplazmaning xo‘jayini hisoblanadi, qolgan barcha hayvonlar esa unga tomon harakatlanishda taksi rolini o‘ynaydigan oraliq ega hisoblanadi.
Mushuk toksoplazmozni hayotida bir marotaba yuqtirishi mumkin. Va shu davrda u biz uchun ayniqsa xavfli hisoblanadi. Katta mushuk, odatda, toksoplazmozni boshdan kechirib bo‘lgan bo‘ladi hamda u uchun kasallikni qayta boshdan kechirish xavfi yo‘q. Mushuk toksoplazmozni hayotida bir marotaba yuqtirishi mumkin. Va shu davrda u biz uchun ayniqsa xavfli hisoblanadi. Katta mushuk, odatda, toksoplazmozni boshdan kechirib bo‘lgan bo‘ladi hamda u uchun kasallikni qayta boshdan kechirish xavfi yo‘q. - Yuqqandan keyin toksoplazma mushuk organizmidan axlat bilan ajraladi va ikki kundan so‘ng yana yangi xo‘jayinning organizmiga joylashishga tayyor bo‘ladi.
Agar so‘nggi xo‘jayinni uchratish imkoniyati bo‘lmasa-yu, mushuk axlatini sutemizuvchi hisoblanmish uning xo‘jayini tozalasa, toksoplazma bunday variantga ham rozi bo‘ladi. Toksoplazmalar yangi xo‘jayinni kutib mushuk axlatida o‘z faolligini besh yilgacha saqlashi mumkin. Bu, albatta, mushukning egasi yoki bir tasodifiy mushuk bo‘lishi shart emas, bog‘, egat oralab izg‘ib yurgan boshqa hayvonlar ham to‘g‘ri kelaveradi. Toksoplazmani orttirib olishning asosiy “imkoniyati” – xom mahsulotlarni iste’mol qilish. - Agar so‘nggi xo‘jayinni uchratish imkoniyati bo‘lmasa-yu, mushuk axlatini sutemizuvchi hisoblanmish uning xo‘jayini tozalasa, toksoplazma bunday variantga ham rozi bo‘ladi. Toksoplazmalar yangi xo‘jayinni kutib mushuk axlatida o‘z faolligini besh yilgacha saqlashi mumkin. Bu, albatta, mushukning egasi yoki bir tasodifiy mushuk bo‘lishi shart emas, bog‘, egat oralab izg‘ib yurgan boshqa hayvonlar ham to‘g‘ri kelaveradi. Toksoplazmani orttirib olishning asosiy “imkoniyati” – xom mahsulotlarni iste’mol qilish.
Toksoplazma yuqtirib olishning uch usuli mavjud: Toksoplazma yuqtirib olishning uch usuli mavjud: Yuvilmagan meva va sabzavotlarni, shuningdek yetarli darajada termik ishlov berilmagan go‘shtni iste’mol qilish. Go‘sht kombinati xodimlarining qoni, qon quyish yoki organlarni ko‘chirib o‘tkazish orqali yuqtirish. Ayniqsa, bu yuqori virulent shtammlarga (odam uchun eng xavfli bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi turlari) taalluqlidir. - Homiladorlik davrida toksoplazmaning yo‘ldosh orqali kirishi hisobiga homilaning birlamchi infeksiyalanishi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
