So'zboshi

GAZLAR	Diffuziya koeffitsienti Ј>10\m^2/s	GAZLAR
Diffuziya koeffitsienti Ol0%m^2/s
Kislorod	17.8	Ammiak	17,0
Azot	13,2	Suv bug'i	21,9
Vodorod	61,1	Metil spirti	13,3
Uglerod (II) oksidi	13,8	Etil spirti	10.2
Oltingugurt (II) oksidi	10,3	Oltingugurt angidridi	9,4

Ayrim moddalarning 20°C temperaturada suvdagi diffuziya koeffitsientlarining taxminiy qiymatlari 2.2-jadvalda berilgan.

2.2-jadval. Ayrim moddalarning suvdagi diffuziya koefCtsientlari

MODDA	Diffuziya koef- fifsienti, D10',m^2/s	MODDA	Diffuziya koeffitsienii. D • 10', m^2/s
Azot	1,9	Sirka kislotasi	0,9
Ammiak	1.8	Xlor	1,6
Vodorod	5,3	Vodorod xlorid	2,6
Glukoza	0,6	Natriy xlorid	2,3
Uglerod (II) oksidi	1,8	Kislorod	2,1

2.4-§. Konvektiv diffiiziya


Fazalarning turbulent oqimi sharoitida moddalarning harakat qilayotgan muhit Tftrrachalari yordamida tarqalishi konvektiv diffuziya deb ataladi. Ba'zi bir holatlarda moddalarning turbulent pulsatsiya ta'sirida tarqalishi turbulent diffuziya deb ham yuritiladi.
2.1-rasmda ko'rsatilgan sxemaga ko'ra, gaz faza markazi (Fy)dan moddaning fazalarni ajratuvchi yuzaga o'tishi yoki fazalarni ajratuvchi yuzadan moddaning suyuq faza markazi (F_x)ga o'tishi konvektiv diffuziya (yoki modda berish jarayoni) orqali amalga oshadi.
Konvektiv diffuziya konsentratsiya gradient!, muhitning tezligi va fizik xossalariga bog'liq. Konvektiv diffuziya ikki xil bo'ladi: tabiiy (yoki erkin) va majburiy. Konsentratsiyalar yoki temperaturalar farqi ta'sirida suyuqlik muhitning har xil qismlarida zichliklar farqi paydo bo'ladi; bu zichliklar farqi ta'sirida moddaning tarqalishi erkin konveksiya deyiladi. Tashqi kuchlar (nasos, aralashtirgich va boshqalar) ta'sirida moddaning suyuq yoki gaz muhitda tarqalishi majburiy konveksiya deb ataladi.
Agar tarqaluvchi modda F. fazadan F_x fazaga o'tadi deb olinsa, har bir fazada vaqt biriigi ichida tarqalgan moddaning miqdori modda berish jarayonining asosiy tenglamasi orqali topiladi:

konsentratsiyalari; y_r va y_x - tegishli fazalar chegarasidagi konsentratsiyalar; f- fazalarni ajratuvchi yuza; fi_y, fi_x - F_y\z F_x fazalardagi modda berish koeffitsientlari.
Modda berish koeffitsientlari (P_y va fi_x) vaqt birligi ichida jarayonning
harakatlantiruvchi kuchi birga teng bo'lganda yuza birligidan fazalarni ajratuvchi yuzadan fazaning markaziga (yoki teskari yo 'nalishda fazaning markazidan ajratuvchi yuzaga tomon)o%an moddaning massasini bildiradi. Modda berish koeffitsienti fizik o'zgarmas kattalik emas, u fazaning fizik xossalariga (zichlik, qovushqoqlik va hokazo), muhitning gidrodinamik rejimlariga (laminar yoki turbulent oqim), modda almashinish qurilmasining konstruktiv tuzilishiga va uning o'lchamlariga bog'liq bo'lgan kinetik kattalikdir.
Shunday qilib, modda berish koeffitsienti /?ning bir qator o'zgaruvchan
omillarga bog'liqligi sababli, uning qiymatini hisoblash yoki tajriba yo'li bilan topish ancha murakkabdir.


2.5-§. Modda almashinish uskunalarining asosiy oichamlarini aniqlash


Modda almashinish qurilmalarini texnologik hisoblashda ularning asosiy o'lchamlari (diametr va ish balandligi) aniqlanadi.
Uskunaning diametri. Bunday maqsad uchun sarf tenglamasidan foy-dalaniladi:

oqimning tezligi ortishi bilan modda o'tkazish koeffitsientining qiymati ko'payadi, biroq tezlik ortishi bilan uskunaning gidravlik qarshiligi ham ortadi (natijada, jarayonni olib borish uchun гатит bo'lgan energiya sarfi ortadi). Shu sababli har bir aniq sharoit uchun texnik-iqtisodiy hisoblashlar orqali gaz yoki bug'ning maqbul tezligi topiladi.
Qurilmaning balandligi. Modda almashinish uskunasining balandligi fazalar kontakti uzluksiz yoki pog'onali bo'lishiga ko'ra ikki xil usulda aniqlanadi. Masalan, fazalar uzluksiz kontaktda bo'lgan uskunalaming balandligi quyidagi modda o'tkazish tenglamalari orqali topiladi:

Nazorat savollari va topshiriqlari
/. Modda almashinish jarayonlarini tasniflang va har bir jarayonning fizik mohiyatini tuchuntiring.

2. 
   Modda o'tkazish jarayoni qanday sodir bo'ladi? Modda o'tkazishning asosiy tenglamasini ifodalang va izphlab bering.
   
3. 
   Modda о 'tkazJsh koeffitsienti deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Modda o'tkazish koeffitsientining modda berish koeffitsientidan qanday farqi
   

bor?

5. 
   Molekular diffiiziyaning fizik ma 'nosini tuchuntirib bering.
   
6. 
   Modda almashinish qurilmalarining ichki diametri va balandligi qanday
   

topiladi?