So'z boshi

5-§. Ozodlikka qo'yib (chiqarib) yuborilgan shaxslarning huquqiy holati
 
Rim quldorchilik davlatining sinfiy davrida ozodlikka qo'yib, chiqarib 
yuborilganlarining huquqiy holatlari kim va qaysi mulkdor tomonidan ruxsat 
etilganligiga qarab belgilangan. 
 
Kviritlar huquqi bo'yicha faqatgina kvirit mulkining egasi tomonidan biror 
shaxs ozod etilgan bo'lsa, u Rim fuqaroligiga ega bo'lardi. Keyinchalik pretorlar 
edikti bilan hamda imperator Yustinian tomonidan bu farqlar yo'qotilib, to'liq 
asosda Rim davlatining fuqarosi degan huquqiy holat beriladigan bo'ldi. 
 
Ozodlikka qo'yib yuborilganlar va libertinlar huquqiy holati bo'yicha barcha 
shaxslar bilan teng bo'lib hisoblansada, ammo ozod bo'lib tug'ilgan shaxslar bilan 
tenglasha olmas edi. 
 
Ayniqsa, ozodlikka qo'yib yuborilgan shaxslarning Rim fuqarolik xususiy 
huquqiy munosabatlariga kirishishligida cheklanishlar mavjud edi, ya'ni ular ozod 
bo'lib tug'ilgan shaxslar bilan nikohga kirisha olmas, hatto senatorlar bilan 
umuman nikohga kirishishlikning ta'qiqlanganligi  imperator Yustinian davrigacha 
saqlanib qolgan. 
 
Bulardan tashqari libertinlar ilgarigi patroniga qaram bo'lgan, uy, xo'jalik 
ishlarini bajarish, unga hurmat bilan qarashga majbur edi, hatto patronini sudga 
bera olmaslik kabi chegaralangan huquqlarga ega edi. 
 

---

Ozodlikka qo'yib yuborilganlar ozodlikka chiqib Rim fuqaroligiga to'liq ega 
bo'lsa ham, ekspluatasiya xarakteridan kelib chiqib, Rim quldorlarining arzon 
mehnat bilan bog'liq bo'lgan qulchilikni hech qachon yo'qotishlikni 
ko'zlamaganligidan patroniga xizmat qilishi majburiy edi, patron o'lganidan keyin 
uning merosxo'rlari ham bu huquqlardan foydalangan.