So’z boshi

Mevali essensiyalar:     Limon, olcha, nok                            
Nastoykalar:     Apelsin (xushbo‘y), vanil. 
 Eritmalar, xushbo‘y suvlar, shiralar: Sorbit eritmasi,  qalampir yalpiz suvi, 
koritsa suvi, pomerans suvi, pushti suv, fenxel suvi, olcha, 
malina va sitruslar shirasi 
 Ekstraklar:  CHuchukmiya ildizi, suyuq timyan 
SHilimshiqlar:   Agar, natriy alginat, pektin 
          Dorilarni korrigirlashda  achchiq  ta’mli  dorilar  guruhi  ko‘pchilikni  tashkil 
qiladi. 
      Hozirgi  kunda achchiq mazaga ega bo‘lgan suyuq dorilarni tabiiy mahsulot va 
sintetik  essensiyalardan  tayyorlangan  sharbatlar  yordamida  o‘zgartirish  to‘liq 
o‘rganilgan.  Ko‘proq  kand,  olcha,  limon,  maymunjon,  qoraqatdan,  gulhayri 
sharbatlar qo‘llaniladi. 
     Korrigirlovchi  moddalar  sifatida  kakao  va  kofe  bilan  aralashtirilgan  shakar 
qo‘shiladi, lekin uni bolalar amaliyotida qo‘llashda ehtiyotkorlik talab qilinadi. 
     Bromidlar,  xloridlar,  sulfatlar  va  boshqa  preparatlarning  yoqimsiz  mazasini 
korrigirlashda  olchali  va  qoraqatdan  tayyorlangan  (sharbatlar)  kiyomlar  juda 
yuqori korrigirlash kuchiga ega ekanligini aniqlandi. 
     SHarbatlar  suyuq  dori  shaklini  korrigirlashda  eng  universal  bo‘lishi  bilan 
pediatriyada amaliyotida ham keng qo‘llaniladi. 
     Biofarmatsevtik  izlanishlar  natijalari  sharbatlarni  korrigirlovchi  moddalar 
sifatida qo‘llanilishi maqsadga muvofiqligini tasdiqlagan. 
     Lekin  ayrim  preparatlarning  turg‘unligiga  va  so‘rilishiga  sharbatlarning  salbiy 
ta’siri  haqida  ma’lumotlar  bor.  SHuni  hisobga  olgan  holda  korrigentlarni  dori 
turiga qo‘shilishi albatta, biofarmatsevtik nuqtai nazardan asoslanishi shart. 
     Pediatriya  amaliyotida  korrigentlarni  ishlatilish  bo‘yicha  kuyidagi  tavsiyalar 
keltirilgan: 
     1. dorilarni achchiq mazasini niqoblash uchun qo‘llaniladi: 
     a) olcha, limon, qand, maymunjon sharbatlari; 
     b) apelsin, yalpiz va arpabodiyon efir moylari; 
     v) tabiiy  moddalar - asal; 
     2.Dorilarni sho‘r mazasini niqoblash uchun qo‘llaniladi: 
     a) olcha va qoraqat sharbatlari bilan limon kislotasining aralashmasi; 
     b) kakao sharbati, yalpiz moyi va limon kislotasining aralashmasi; 
     3.  Dorilarni nordon mazasini niqoblash uchun qo‘llaniladi: 
         mevali va shilimshiqli sharbatlar, apelsin efir moyi. 

---

124 
 
     4. YOg‘simon moddalarni  mazasini  niqoblash  uchun: 
       Emulsiya hosil qilish, sharbatlar, xushbo‘y moddalar va shilimshiqlar   
       qo‘shish; 
     5. Antibiotiklarni nohush mazasini niqoblash uchun: 
     Agar-
agar, qand,  malina sharbatlarining kakao va vanilin bilan aralashmasi qo‘llaniladi. 
     6.Vitaminlarni yoqimsiz ta’mini niqoblash uchun: 
     Agar-
agar sharbatining sitruslar bilan aralashmasi,  qizilmiya ekstrakti, turg‘ulikni oshiru
vchi moddalar bilanaralashmasi qo‘llaniladi. 
     Dorining organoleptik xususiyatlarini  korreksiyalashda  shirinliklar,  xushbo‘y 
 moddalardan tashqari  buyoqlardanham  foydalaniladi. 
          Rangni yaxshilovchi  korrigentlar  sifatida dori turlariga har hil, bolalarga yo
qimli, rang beruvchi moddalar qo‘shiladi. 
    Rang korrigentlari tabiati bo‘yicha 2- ta guruhga bo‘linadi: 
     1. Tabiiy moddalar: antotsianlar, xlorofill, karotinoidlar. 
     2. Sintetik moddalar:  turli  eruvchan laklar va  pigmentlar. 
     Bolalar uchun yoqimli ranglar qizil,  havorang,  ko‘k, binafsha, pushti hisoblana
di. 
     Bolalarga mo‘ljallangan dorilarni tashqi ko‘rinishini, mazasini, hidini  yaxshilas
h  bilan  birgalikda,  yana birmuammoni echilishiga e’tibor berish lozim. Bu muam
mo- yosh bolalarni dorilar bilan zaharlanishini oldini olish.     
      SHuning  uchun,  bolalarga  dorilarni  yaratishda,  ularning  jihozlanishiga  ham 
e’tibor  berilishi  lozim.  Buning  uchun  yosh  bolalarga  qiyin  ochiladigan  jihoz 
bo‘lishi  shart,  masalan  maxsus  qopqoqli  flakonlar,  konstruksiyasi  murakkab 
bo‘lgan maxsus penallar, maxsus jihozlovchi lentalar. 
   Bolalarni  zaharlanishdan  oldini  olishning  yana  bir  yo‘li-  bu  dorilarni  bir  marta 
ishlatiladigan, ya’ni bitta  dozani saqlaydigan jihozlarda berish. 
      Masalan, polimer materiallardan yasalgan bitta dozali paketchalar (poroshoklar
, quruq suspenziyalar uchun). 
  
 Bolalarga mo‘ljallangan peroral dorilarni nomenklaturasi. 
      Bolalarga mo‘ljallangan, korrigirlangan dorilarni yaratishda akad. A.I.Tensova
ning ilmiy tadqiqotlari kattaahamiyatga ega. Olib borilgan tajribalar, biofarmatsevt
ik izlanishlar asosida A.I.Tensova tomonidan 19 bolalar uchunmo‘ljallangan dori t
urlari taklif etilgan ( natriy va  kaliy bromidlar, 
kalsiy 
xlorid, 
magniy 
sulfat va boshq) 
     Oxirgi yillarda bolalar uchun qator  korrigirlangan  suyuq  va qattiq dorilar ishla
b chiqariladi.Ularning  asosiy qismi eritmalar, sharbatlar, suspenziyalar, granulalar, 
tabletkalar, drajelardan iborat.  
 
Eritmalar: 
     -Piperazin adipinat 5% eritmasi. 
   Tarkibida  piperazin  adipinat,  limon  kislotasi,  kand  sharbati,  natriy  benzoat 
va  suvdan iborat; 

---

125 
 
     - Natriy bromid 1%, 2%, 3% eritmalari; 
     - Kaliy bromid 1%, 2%, 3% eritmalari; 
     - Etamzilat 5% eritmasi; 
     - Eglonil 0,5% eritmasi. 
SHarbatlar: 
     -Natriy oksibutirat 5% sharbati; 
     -Ensefabol, Salbutamol, Seduksen, Ibuprofen,     "Vibramitsin", teofil-
lin  sharbatlari. 
                                      Quruq  suspenziyalar: