Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

Shaxs manfaati -
bu 
individ faoliyatining u yoki bu ehtiyojini qondirish bilan bog‗liq yo‗nalganligidir. 
Manfaatlar asosida kishilarning ehtiyojlari yotadi. Ular sotsial qonunlar talablarini 

---

96 
ifodalaydi, buning natijasida manfaat ehtiyojini anglashda muhim rol o‗ynaydi. 
Manfaatning 4 turi mavjud: 
1. Munosabat manfaati: - shaxs faoliyatida u yoki bu ob‘ektdagi voqea va 
hodisalarga nisbatan qiziquvchanligini anglatadi. Munosabat manfaati 2 ko‗rinishda 
kechadi: a) asosiy munosabat manfaati - bu shaxsning hayotida maqsad va 
vazifasini, harakatlarini o‗z ichiga oladi. b) yordamchi yoki ikkinchi darajali 
munosabat manfaatdir. Bu shaxs faoliyatining maqsad va vazifalaridan tashqari 
uning boshqa voqelikka qiziqishini bildiradi. 
2. Harakat manfaati: – shaxsning u yoki bu faoliyatida qatnashishi-da ko‗rinadi. 
Aktiv yo passivligini bildiradi. Harakat manfaati: a) maqsadli va b) maqsadsiz 
bo‗lishi mumkin. (boshlang‗ich faoliyati bilan cheklanib qolgan, tor doiradagi 
harakat). 
3. Tayanch manfati: – shaxsning boshqa shaxslar, guruhlar bilan uzoq sotsial 
ta‘sirlashuvida shakllangan va turli vaziyatlarda o‗z yo‗nalishini saqlab qolgan 
manfaatdir. Shaxslararo va guruhlararo munosabatlarda shakllanadi.. 
4. Yunalish manfaati: – bu yo‗nalish manfaatlar ichida juda murakkab bo‗lib u 
shaxs manfaatlaridan birini tanlashi bilan bogliq. 
Demak, shaxsning tipi u yashaydigan jamiyatning ijtimoiy tuzilishiga bog‗lik. 
Shaxsning shakllanishini belgilovchi omillar quyidagilardan iborat: 
1) Ijtimoiy siyosiy tuzum. 
2) Tarbiya va maorif tizimi. 
3) Turmush. 
4) Mehnat faoliyati. 
5) Ijtimoiy faoliyat. 
6) Oila va boshqalardir. 
 
9.2. Shaxs ijtimoiylashuvining ikki fazasi, ijtimoiy faoliyat hamda o‗z-o‗zini 
anglash holati