Sotsializatsiya deganda nimani tushunasiz

Aristotelning antik dunyo falsafiy fikr taraqqiyotida tutgan o’rni
Aristotel o’z davridagi mavjud stratifikatsion, ya’ni ijtimoiy tabaqalashuv tartiblarini qo’llab-quvvatlaydi. Aristotel komil inson, komil fuqaro, adolat davlat xususidagi qarashlarini ilmiy asoslashga intildi. Komil inson tarbiyasi shaxsning o’z davlatiga bo’lgan yuksak vatanparvarligini, o’z ijtimoiy-siyosiy tuzumi sadaqatni shakllantirishdan boshlanadi. Komil fuqaro tarbiyasiga esa har tomonlama mukammal davlat tartibotini yuzaga keltirishdan boshlanadi.

Demak, komillik tizimidagi “davlat-fuqaro-inson” tartiboti Aristotelning davlat va jamiyatni mukammallashdan iborat sotsiologik kontseptsiyasini tashkil etadi. U jamiyat a’zolarining ma’naviy-mafkuraviy tarbiyasi masalasida umumdavlat nuqtai nazaridan turdi. Jamiyatning tarbiyaviy vazifasi xususiy shaxslar yoki alohida guruhlar qo’liga topshirib qo’yilmasligi lozim. Aristotel davlat va jamiyatning ideal maqsadlari mushtarak, umumiy bo’lganligi sababli ham mazmuniy asosi bir xil bo’lgan tarbiyaviy tizim ishga tushmog’i zarur, deb hisoblaydi.

Ijtimoiy jarayon, Aristotel ta’biriga ko’ra imkoniyatlardan natijalarga o’tishga bo’lgan intilishdir. Odamlar ijtimoiy jarayonda qancha ko’p ishtirok etsalar davlat va jamiyatning ijtimoiy-siyosiy asoslari shunchalik mustahkamlanib boradi.

Kishilarning ijtimoiy jarayonlarda yakdil va ommaviy ishtiroki adolat, insof, sadoqat singari tushunchalarga ega bo’lgan umumiy qarashlarni tarkib toptiradi. Davlat tuzumi hamda jamiyatning barqarorligini saqlash uchun kishilarga mavjud ijtimoiy tuzumga nisbatan tug’ilishi mumkin bo’lgan siyosiy-axloqiy va iqtisodiyq ma’naviy havflar xususida ma’lumotlar berib borish hamda ularda xavotirlik kayfiyatini shakllantirib bormoq zarur. Shundagina ular davlat va jamiyat mustahkamligi ustida qayg’ura boshlaydilar.

Davlat boshqaruvida ishtirok etishga ishtiyoqmand va amaldorlik da’vosida bo’lganlar quyidagi sifatlarga ega bo’lishlari lozim: “ Mavjud davlat tuzumini chin dildan sevmog’i, katta kuch va energiyaga ega bo’mog’i,..., odamlarga xayrixoh va adolatli bo’lmog’i, asosiy faoiyat mezoni deb odamlar manfatini davlat mafatlari bilan uyg’un xolda xal etish malakasiga ega bo’lmog’i lozim”1

Har qanday mamlakatdagi ijtimoiy tartibsizliklar, inqirozlar va davlat to’ntarishlari ijtimoiy tenglikning buzilishidan kelib chiqadi.