Sotsializatsiya deganda nimani tushunasiz

Sotsializatsiya deganda nimani tushunasiz
Sotsializatsiya so’zi ijtimoiylashuv ma’nosini anglatadi. Sotsializatsiya jarayoni insonning jamiyatga qo’shilishi uchun jamiyatda mavjud bo’lgan va shakllangan hatti-xarakatlar, me’yorlar, qadriyatlar, madaniyat, din, tarbiya, bilim va malakalarni, urf-odatlarni o’ziga singdirib borishi va o’zlashtirishiga aytiladi. Sotsializatsiya murakkab jarayon hisoblanadi va insonning butun umri davomida sodir bo’ladi.Bu jarayon 2 davrga bo’linadi:

1.Adaptatsiya – shaxsning jamiyatda mavjud bo’lgan voqelikka ko’nikishi yoki moslashishi;

2.Interiorizatsiya – shaxsning o’z hoxishi, intilishi va irodasi orqali jamiyatga qo’shilishi.

Sotsiologiyada sotsializatsiya davrlariga yana 2 yondoshuv mavjud.

1-yondoshuv.Sotsializatsiya jarayoni 3 davrga bo’linadi:

1.mehnatgacha bo’lgan davr

2.mehnat davri

3.mehnatdan keyingi davr.

2-yondoshuv.Sotsializatsiya jarayoni quyidagi davrlarga bo’linadi:

1-davr – go’daklik davri (1 yoshdan 4 yoshgacha)

2-davr – bolalik davri (4 yoshdan 10 yoshgacha)

3-davr – o’spirinlik davri (10 yoshdan 13 yoshgacha)

4-davr – o’smirlik davri (13 yoshdan 18 yoshgacha)

5-davr – mehnat davri

6-davr – mehnatdan keyingi-nafaqa davri

Sotsiologiyada shaxs haqida turli nazariyalar mavjud.Ulardan:

-Ch.Kulining “Ko’zgudagi “Men”” nazariyasi. Ushbu nazariya 3 tamoyilga asoslanadi:

1.Shaxs ma’lum xatti-harakatni amalga oshiradi.

2.O’sha xatti-harakatga kishilar reaktsiya bildiradi.

3.Shaxs shu reaktsiyaga ma’qul keladigan xatti-harakatlarni amalga oshiradi.

Ch.Kuli “ko’zgu” deganda aynan atrofdagi insonlarni reaktsiyasini nazarda tutgan.

-Amerika sotsiologi Djordj Midning “boshqalar tomonidan umumlashtirilgan” nazariyasi. Bu nazariyaga muvofiq kishi o’z shaxsini, o’z xatti-harakatini boshqalar nuqtai nazaridan, ya’ni o’zini boshqalarning o’rniga qo’yib baholaydi.

-“Boshqalar uchun ahamiyatli” nazariyasining asoschisi amerika sotsiologi Xaller bo’lib, bu nazariyaga ko’ra kishining shaxsi to’g’risida boshqa ahamiyatli, obro’li kishilarning munosabati xulosa chiqarishga imkon beradi. Masalan, ayrim kishilar uchun ota-onasining bergan bahosi, ba’zilar uchun esa o’qituvchining, boshqalar uchun esa mansabdor shaxslarning bergan bahosi yoki munosabati uning shaxsi to’g’risida xulosa chiqarishga imkon beradi.