Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
196 
Konferensiya ishida jami bo’lib, 250 kishi ularning 110 tasi xorijiy 
mamlakatlardan bo’lib, ishtirokchilar og’ir ekologik vaziyatga ega bo’lgan 
hududlar Orol dengizi va Orol bo’yi va Surxondaryo viloyatining chegara 
hududlari Sariosiyo, Uzun, Denov, Oltinsoy tumanlarida bo’lib, Tojikistonning
Tursunzoda (Regar) shahridagi alyuminiy zavodining sanoat chiqindilari (ftorli 
vodorod, uglerod oksidi, oltingugurt gazi, azot oksidi) bilan atmosferaning 
iflosloslanishi natijasida aholi o’rtasida turli kasalliklarni kelib chiqiga sabab 
bo’layotgan omillar bilan tanishishdi. 
Ekologik omilning demografik jarayonlarga ta’siri.
Agar, XX asrda 
demografik jarayonlarning faollashuviga jahon urushlari va asr oxiridagi 
geosiyosiy jarayonlar o’z ta’sirini ko’rsatgan bo’lsa, XXI asrga kelib, dunyoning 
turli mintaqalarida turli ko’rinishdagi tabiiy ofatlarning ortib borishi bilan bog’liq 
bo’lishi dunyo olimlari tomonidan bashorat qilinmoqda.
Rus olimlari V.L.Kotelnikov va Y.G.Saushkinlar ta’kidlashicha: “Aholi tabiat 
qonunlaridan foydalangan holda yashaydi, mehnat qiladi, dam oladi va davolanadi. 
Fan bu qonuniyatlarni o’zlashtirish uchun juda ko’p ishlarni amalga oshirdi. Biroq, 
geografik muhitdagi o’zgartirilgan va o’zgartiriladigan tabiat qonunlarining barcha 
jihatlari to’liq o’rganilmagan”. Olimlarning fikricha, geografik muhitning jamiyat 
tomonidan o’zgartirilishi doimo quyidagi maqsadlardan kelib chiqadi: 
a) ehtiyoj mahsulotlarini ishlab chiqarishning kengayishi; 
b) inson hayotida bevosita ahamiyatga ega bo’lgan aholi punktlarining 
kengayishi; 
v) inson mehnati va yashash sharoitlarini yaxshilash; 
g) kasalliklarga qarshi kurash, kishilar salomatligini yaxshilash; 
d) insoniyatning dam olishi va davolanishi kabi maqsadlar. 
Geografiya tarixida, ya’ni XVII asrning boshlariga qadar Shimoliy Amerika 
tabiati mutlaqo o’zgartirilmagan, Missisipi daryosi qirg’oqlari bo’ylab butun 
AQShning sharqi va Kanadaning janubiғsharqiy kengliklari qalin o’rmonlar bilan 
qoplangan bo’lgan. Aksariyat qismi Yevropadan borgan kolonnizatorlar tomonidan 

---