Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

xalqaro ekologiya 
huquqining 
obyekti ekanligi ko’zga tashlanadi. Shuning uchun ham ushbu 
resurslarni tasniflashda xalqaro huquq fanida qo’llanib kelinayotgan uslublaridan 

---

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
192 
foydalanish mumkin. Unga ko’ra barcha tabiiy resurslar keng ma’noda ikki toifaga 
bo’linadi. Birinchi toifaga milliy tabiiy boyliklar (resurslar) kirib, ular ma’lum 
davlatning suvereniteti yoki yurisdiktsiyasi ostida bo’ladi va shu davlat qonunlari 
bilan muhofaza qilinadi. Ikkinchi toifaga halqaro tabiiy boyliklar kirib, ular alohida 
davlatlar suvereniteti ostida bo’lmaydi yoki o’zining tabiiy davri jarayonida turli 
davlatlar hududida vujudga keladi va shunga mos ravishda halqaro huquq obyekti 
sifatida muhofaza qilinadi. 
Xalqaro ekologik huquqiy obyektlarning ham ikki turi mavjud.

Birinchi guruh: Havo havzasi, fazo, Dunyo okeani, Antarktika, 
ko’chib yuruvchi hayvonlar va qushlar, 
xalqaro huquqiy muhofaza 
obyektiga
kiritiladi.

Ikkinchi guruh: 
Xalqaro huquqiy tabiiy obyektlar 
- ikki yoki undan 
ortiq mamlakatlar hududida joylashgan daryolar, ko’llar, dengizlar 
hamda noyob va yo’q bo’lib ketayotgan o’simlik va hayvonot turlari 
kiradi (A.Saidov, 2001). 
Bizningcha, transchegaraviy resurslarga yuqoridagilardan tashqari yagona 
gidrogeologik havzani tashkil etgan hududlarda yer osti suvlarini, yonbag’ir 
jarayonlari yagona litologik-genetik asosga ega bo’lgan joylarda yer resurslarini 
ham kiritish haqida tadqiqotlar olib borish zarur. 
Ma’lumki, transchegaraviy daryolar suv resurslari xo’jalikda ishlatilishining 
muammolari doim turli olimlarining, siyosatchilarning, amaliyotchi va 
jamoatchilikning keng doirasini o’ziga jalb qilib kelgan. Dunyo bo’yicha ikki va 
undan ko’p davlatlar hududi bo’ylab oqib o’tuvchi