Sonlarni kodlash va kodlash qurilmalari

Grafik ma'lumotlarni kodlash.

Agar oq-qora rangdagi tasvirni kattalashtiruvchi oyna orqali ko‘rsak, u mayda nuqtalar jamlanmasidan tashkil topganini ko‘ramiz.Bu nuqtalar raster deyiladi.

a) b)

72-rasm. Grafik ma’lumotni kodlash.

Raster - bu grafik axborotni kodlash uchun qabul qilingan metod.Har bir nuqtani chiziqli koordinatasini va individual xususiyatini (yorqinlik darajasini) butun sonlar orqali ifodalash mumkin. Hozirgi kunda oq-qora tasvirning xar- bir nuqtasi , kul rangning 256 xil gradatsiyasi kombinatsiyalaridan biri orqali ifodalanadi.Demak ixtiyoriy nuktani yorqinlik darajasini ifodalash uchun ikkilik sistemasidagi sonning sakkizta razryadi yetarli. Rangli tasvirni kodlash uchun , ixtiyoriy rangni asosiy tashkil qiluvchi ranglarga to‘ldirish prinsipi, ya'ni dekompozitsiya RGB prinsipi qo‘llaniladi. Tashkil qiluvchi rang sifatida qizil (Red, R), yashil (Green, G) va ko’k (Blue, B) asosiy ranglardan foydalaniladi.Amalda shu asosiy ranglarni mexanik aralishtirish orqali inson ko‘ziga ko‘rinadigan xar qanday rangni xosil qilish mumkin deb xisoblanadi. Kodlashni bu turi RGB sistemasi deyilib, asosiy ranglarni bosh harfi orqali nomlangan. Shunday qilib har bir rangli nuqtani kodlash uchun 24 razryad sarflanadi. Bu kodlash sistemasi 16,5 mln xil rangni o‘zaro bir qiymatli ifodalash imkonini beradi. Rangli tasvirni ikkilik sistemasidagi sonning 24 razryadi orqali ifodalash (True Color) deyiladi. Agar ikkilik razryadini miqdorini kamaytirsak, kodlanuvchi ranglar diapazoni anchagina qisqaradi. Rangli tasvirni ikkilik sonini 16-razryadi orqali kodlash High Color rejimi deyiladi. Rangli nuqtani oldindan aniqlangan , palitra deb ataluvchi jadval elementlariga mos holda kodlash indekslash metodi deyiladi. Bu ranglar jadvalida 256 xil rang keltirilgan.

Ovozli axborotni kodlash.Ovozli axborotni kodlash usullari hisoblash texnikasida ancha kech boshlandi. Bu sohada ikki xil yo‘nalishni keltiramiz.

1. FM (Frequency Modulation) metodi shunga asoslanganki, har qanday murakkab ovozni turli chastotali garmonik signallar ketma-ketligi deb qarash mumkin. Bu signallarni har birini to‘g‘ri sinusoida ko‘rinishida ifodalash mumkin. Bu esa signalni sonli parametr bilan berish demakdir, ya'ni kod bilan. Tabiatda ovozli signallar uzluksiz spektrga ega, ya'ni analogli axborot hisoblanadi. Ularni garmonik qatorlarga yoyib, diskret-raqamli signalga aylantirish ishini maxsus qurilma bajaradi. Teskari shakl almashtirish ishini esa boshqa qurilma bajaradi. Kodlashni bu usuli juda ixcham, lekin shakl almashtirish jarayonida axborotni to‘laligi yo‘qoladi.

a) b)

73-rasm. Wave-Table to‘lqin metodi.
2. (Wave-Table) to‘lqin metodi yordamida sintezlash xozirgi zamon texnika tarakkiyoti darajasiga mos keladi. Bu demak oldindan tayyorlangan jadvalda turli muzika asboblarini ovozlarining obrazlari saqlanadi. Texnikada bunday obrazlar sempl deyiladi. Musiqa asbobini tipi, ovoz toninig balandligi, davomiyligi, intensivligi, o‘zgarish dinamikasi, va boshqa parametrlar sonli kod bilan ifodalanadi. Bu yo‘l bilan sintez qilib chiqarilgan ovoz tabiiy musiqa asbobini ovoziga ancha yaqin bo‘ladi.