Солур диним уйига кофире…

Навоий, чунки муғ дайрида тутти муғбача соғар,
Ичиб май, кофири ишқ ўлмасанг, кўргунг пушаймонлиқ.
Эй Навоий, майхонада май улашувчи сенга қадаҳ тутди. Агар уни ичиб маст бўлмасанг, кейин пушаймонлик кўрасан.
Ошиқнинг май ичиб беҳуш бўлишни хоҳлаётганини билган майхонадаги май улашувчи унга қадаҳ тутмоқда. Энди ошиқ сўнгги нуқтага етиб келди. Шу қадаҳ унинг тақдирини ҳал этади. Бу қадаҳдаги майда ёрнинг юзи тажалли этмоқда. Ҳар лаҳза ошиқни ўзига чорламоқда. Агар бу майни ҳозир ичиб маст бўлмаса, кейин бутун умр афсус ва надомат чекиб яшаши мумкинлигини жуда яхши ҳис қилади. Гарчи бу иши атрофдагиларга ёқмасада, у майни ичади. Узоқ вақт ошиқлик машаққатларини енгиб ўтган ошиққа бундан ортиқ бахт бўлиши мумкин эмас.Муддаоси ишқ эди. Ишқ бўлганда ҳам ҳар кимга насиб этавермайдиган, бетакрор, ҳақиқий ишқ. Ошиқ ишқ йўлида кофир бўлди. Ўз динидан, иймонидан кечиб, ҳар нафасида ёлғиз Аллоҳ ишқи билан ёнди. Агар бу йўлда кофирликни танламаганда эди, ҳақиқий ишққа ҳеч қачон ета олмаслиги ва кейин пушаймонлик чекиши мумкин эди.
Байтда муғ дайри, муғбача, май, соғар, кофири ишқ сўзлари таносуб санъатини юзага келтирган.
Ғазал бошидан охиригача ошиқона рухда ёзилган. Ошиқнинг муҳаббати силсилавий тарзда тобора алангаланиб, сайқал топиб бораверади. Маъжозий кўринишда пайдо бўлган муҳаббатнинг ҳақиқий ишққа айланиши ва ошиқ қалбида абадий яшаб қолиши ўзига хос ташбеҳлар воситасида очиб берилган. Бундай ишқ Илоҳ ишқи ҳисобланади. Бунда ошиқ гўзал Маъшуқа сифатида севикли Аллоҳни назарда тутади. Зеро, ҳақиқий ишқ ҳар бир инсон қалбига жо бўлмоғи даркор.

1 Olimov S, Ahmedov S, Qo‘chqorov R, 8-sinf adabiyot darsligi, Toshkent-2014.