Soliq nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni

Soliq stavkalari

Soliqlarning mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri, asosan, ularning stavkalari darajasining miqdori bilan belgilanadi. Respublika soliq tizimining shakllanishini hozirgi bosqichida soliq stavkalarining darajasi eng munozarali masalalardan biri bo’lib turibdi.

Soliq stavkalari respublika va mahalliy byudjetlar xarajatlarini mablag’ bilan ta’minlashda muvozanat darajasini hamda xo’jalik sub’ektlarining moliyaviy imkoniyatlarini belgilaydi. Demak, ular moliya-byudjet munosabatlarini sog’lomlashtirish bilan chambarchas bog’liqdir. Soliq stavkalari korxonalarning iqtisodiy mustaqilligini ta’minlaganlari holda, moliya-byudjet munosabatlarining pul muomalasiga ko’rsatadigan salbiy ta’siriga barham bera olishi ham kerak. Bu esa, respublikamizda amalga oshirilayotgan soliq islohotining muhim jihatini tashkil etadi.

Soliq elementlari tarkibida soliq stavkalari alohida o’rin tutadi. Iqtisodiy adabiyotlarda soliq stavkasi - deganda soliq ob’ektining har bir soliq birligi uchun davlat tomonidan belgilab qo’yilgan me’yor tushuniladi.

Soliq stavkasining ahamiyati soliq ob’ektini qancha qismi qanday miqdorda majburiy to’lov sifatida byudjetga undirishining xarakterlaydigan masalaga javob beradi.

Soliq stavkalarini mohiyati shundaki, ular soliq ob’ekti, soliq birligi va soliq normalariga asoslangan holda soliq mexanizmini samarali ishlashini ta’minlaydi.

Soliq stavkalaridan davlat tomonidan iqtisodiyotni tartibga solish vositasi sifatida foydalanilsa, boshqa tomondan soliq imtiyozlarini bir turi sifatida ular orqali ishlab chiqarishni rivojlantirishga rag’batlantirish rolidan foydalaniladi.

Soliq stavkasi turlari

Regressiv

Progressiv

Proporsional

Qat’iy

Тabaqalashti-riladigan

Ulushli

Тabaqalashti-rilmaydigan

O’zgaruvchan

O’zgarmas