Soliq ma’murchiligi tushunchasi va uni ahamiyati

5-rasm.Soliq islohotini taqozo qilgan muammolar 

---

38 
Rasm keltirilgan barcha 6 ta kamchilik natijasida yuzaga kelgan umumiy 
oqibat – investitsion jalb etuvchanlikka salbiy ta’sirdir, chunki amaldagi soliq 
tizimi ko’pchilik investorlar ko’z o’ngida tushunuvchanlikni, sog‘lom raqobatni, 
soliq mamurchiligi shaffofligini, investorlar uchun soliq og‘irligining maqbul 
darajasi va ular xuquqlari himoyasining kafolatlarini ta’minlamayotir. 
Darhaqiqat, O’zbekiston iqtisodiyoti oldida turgan asosiy talab- jaxon 
iqtisodiyotining zamonaviy talablariga, rivojlanish darajasiga hamda chaqiriqlariga 
javob bera oladigan ishchi o’rinlarining maksimal miqdorini ta’minlash 
hisoblanadi. Vaholanki, mamlakatimizda mavjud mehnatga layoqatli aholining 
uchdan bir qismigina jismoniy shaxslar daromadiga soliq to’lovchilari hisoblanadi. 
Mazkur foydalanilmayotgan ulkan zahira mamlakatimiz iqtisodiyoti dinamik 
rivojlanishi uchun muhim axamiyatga ega. 
Biroq, bizning fikrimizcha, soliq tizimi islohi soliq munosabatlari uchun, 
soliqqa tortish amaliyoti uchun nima bera olishligini, bu sohadagi asosiy urg‘u 
nimaga qaratilishini ham Konsepsiya loyihasi ijodkorlari aniq ifodalashlari lozim 
edi.Bunda, hech bo’lmasa “Soliq va byudjet siyosatining 2018 yilga mo’ljallangan 
asosiy yo’nalishlari, soliq ma’murchiligi takomillashtirilishi munosabati bilan 
2017 yil 30 dekabrda O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga 
o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g‘risida” 454-sonli Qonunida belgilangan 
“soliq solish mexanizmini soddalashtirish hamda soliq mamurchiligida zamonaviy 
usullarni qo’llash orqali soliq solish bazasini kengaytirish va yig‘iluvchanlikni 
oshirish”dek maqsaddan foydalanish xam mumkin edi.
 
Soliq tizimi islohi milliy soliq tizimini “davlatning fiskal maqsadlari va 
samarali soliq dastaklari o’zaro mutanosib va uyg‘un amal qilishi”ni ta’minlagan 
holda mukammallashtirish, soliqqa tortish amaliyotida “hamkorlikda o’sishga 
erishishni ta’minlashning soliq holatini joriy etish”ga qaratilgan soliq organlari va 
soliq to’lovchilar manfaatlari mushtarakligini ta’minlash orqali investitsion faollik 
hamda soliq tushumlari o’sishi istiqbollarini ta’minlashga qaratilmog‘i lozim. 

---

39 
Ushbu yo’nalishda ya’ni soliq ma’murchiligini yanada takomillashtirish 
yuzasidan amalga oshirilishi lozim bo’lgan ayrim fikrlarimizni bitiruv ma’lakaviy 
ishimizning keyingi bo’limida keltirishni maqsadga muofiq deb hisobladik. 
Xulosa
Soliq ma’murchiligini takomillashtirishning asosiy yo`nalishlari mavzusini 
o’rganish natijasida ushbu ushbu takliflarni ishlab chiqdik. 
1.
Soliq siyosatini takomillashtirish va iqtisodiyotda yashirin oborot darajasini 
qisqartirish; 
Mazkur taklifimizga zamirida qilnadigan ishlarga to’xtalib o’tsak. Soliq soliq 
rejimlarini 
birlashtirish 
hamda 
soliq 
ma’murchiligini 
tadbirlarini 
soddalashtirish,soliq yukini (pasaytirish hamda muofiqlashtirish) optimallshtirish, 
soliq qonunchiligi bilan buxgalteriya hisobi o’rtasida farqlarni maksimal darajada 
kamaytirish, Joylardagi davlat hokimiyati va davlat boshqaruv organlari tomonidan 
davlat byudjeti daromad qismining shakllanishiga qo‘shadigan hissa va rolini 
kuchaytirish tadbirlarini o’z ichiga olgan holda amalga oshiriladi. 
2.
Soliq sohasida servis xizmati ko‘rsatishni rivojlantirish; 
Soliq sohasida servis xizmati ko’rsatishda eng avvalosoliq majburiyatlarini 
ixtiyoriy bajarayotgan insofli soliq to‘lovchilarga qulay shart-sharoitlarni yaratib 
berish,Soliq hisobotlari shakllarini soddalashtirish va birlamchi hisob hujjatlarini 
raqamlashtirish va mazmunan birlashtirish,Soliq organlari faoliyati va soliq 
xizmati sifatini baholash (o‘zaro aloqa) uchun mustaqil jamoatchilik mexanizmini 
yaratish.Soliq organlarida shaffoflik (oshkorlik) va soliq solish sohasidagi 
ma’lumotlar yuqori darajada ochiq bo‘lishini ta’minlash.Soliq nizolarini sudgacha 
hal qilish tizimini keng rivojlantirish, soliq qarzini to‘lay olmaydigan va 
tugatilayotgan korxonalarga ruxsat berish tartibini soddalashtirish, Soliq maslahati 
institutlarini takomillashtirish ishlarini o’z ichiga olgan holda tatbiq etilmoqda. 
3.
Soliq hisobini takomillashtirish va soliq tahlikasini baholash tizimini 
kelajakda joriy etish; 

---

40 
Mazkur bilan quyidagi amliyotlar bajarilishi kerak masalan. Hududlarning 
soliq imkoniyatlarini prognozlashtirish va baholash usullarini joriy etish, soliq 
nazorati soliq nazorati shaffoligini taminlashda korrupsiya omilini kamaytirish 
bunda solq nazoratini masofadan turib nazorat qilish usullarini takomillashtirish 
bo’yicha chora tadbirlar ishlab chiqish lozim,soliq organlari tomonidan nazorat 
qilinadigan tadbirlarni videotasvirga olish tartibini ishlab chiqish va tasdiqlash 
hamda daromadning yuqori darajasi va mulkka ega bo’lgan shaxslarning soliq 
tavakkalchiligini tahlil qilish tizimini joriy qilishni o’z ichiga oladi. 
4.
Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini tashkil etish; 
Mazkur taklif zamirida quyidagi ishlarni amaliyotda tadbiq etishni lozim deb 
topdik. Soliq to‘lovchilarga maslahatlar berish va xizmat ko‘rsatishga 
yo‘naltirilgan soliq organlari tashkiliy tuzilmasini yaxshilash, raqamli 
texnologiyalarni bosqichma-bosqich joriy etish, soliq organlarining AKT 
infratuzilmasini rivojlantirish va modernizatsiya qilish dasturini ishlab chiqish; 
Internetda ko‘rsatiladigan xizmatlarning ro‘yxatini, shu jumladan, soliq to‘lovchi 
xizmatining eksterritorial asoslarini kengaytirish,davlat soliq xizmati organlarida 
zamonaviy biznes-tahlil (Business Intellegence) tizimini joriy etish. 
Bunda, davlat soliq xizmati organlarida soliq ma’murchiligi xarajatlarini 
kamaytirish va soliq nazorati sifatini oshirish uchun bizne-tahlilning zamonaviy 
(Business Intellegence modellarini joriy etish, shuningdek faoliyat jarayonlarini 
avtomatlashtirish,buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotni zamonaviy usullari, 
xalqaro soliqqa tortish, transfer narxlarini aniqlash, xatarlarni tahlil qilish, biznesni 
tahlil qilish texnologiyalari va soliq ma’murchiligida ilg‘or axborot 
texnologiyalaridan foydalanish asosida soliq organlarining xodimlarini qayta 
tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etish, soliq xizmati xodimlarini ish 
faoliyati ko‘rsatkichlarini samaradorligi va natijadorligi bo‘yicha rag‘batlantirish. 
bunda, 
mehnat 
ko‘rsatkichlari asosida soliq organlariga moddiy 
rag‘batlantirish, ularni rag‘batlantirish,soliqlarni to‘lashdan bo‘yin tovlash va 
“yashirin" faoliyatlarini amalga oshirish bo‘yicha "sxemalarni" ochganlik uchun 
soliq organlari xodimlarini rag‘batlantirish mexanizmlarini ishlab chiqish, 

---

41 
kadrlarni tanlash va tayyorlash tizimini takomillashtirish. Davlat soliq xizmati 
organlariga konkurs tanlovi asosida ishga qabul qilish tizimini joriy etish 
nomzodlarga elektron hujjat topshirgan holda murojaat qilish imkoniyatlarini 
kengaytirish, soliq organlari xodimlari takliflarini mustahkamlash. Soliq 
to‘lovchilarga maslahatlar berish va xizmat ko‘rsatishga yo‘naltirilgan soliq 
organlari tashkiliy tuzilmasini yaxshilash. 
5.
Davlat soliq xizmati organlarida korrupsiyaga qarshi kurashish 
mexanizmlarini rivojlantirish; 
Kadrlar siyosatida korrupsiyaga qarshi komponetlarni kuchaytirish,kadrlar 
siyosatini takomillashtirish, korrupsiyaning oldini olish tizimini rivojlantirish, 
xodimlar faoliyatini yaxlit baholash mezonlarini ishlab chiqish va mehnatga qabul 
qilish (nomzodlar) shartlarini, shuningdek kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash 
shart-sharoitlarini takomillashtirish, soliq sohasida korrupsiya xavf-xatari bo‘yicha 
ogohlantirish va nazorat qilish tizimini joriy etish, korrupsion tavakkalchiliklarning 
yuzaga kelishining ogohlantiruvchi tizimini (nazorat qilishni) joriy etish. 
Mazkur takliflarning amaliyotga joriy etilishi mamlakatimiz soliq tizimida 
keskin soliq islohotlarini ta’minlashi bilan birga soliq ma’murchiligini barcha soliq 
to’lovchilar uchun shaffofligini ta’minlaydi bu esa ma’mlakat iqtisodiy-ijtimoiy 
hayotini barqarorligini ta’minlashning muhim omili hisoblanadi.