|
Keywords: didactic material, cognitive field, subjects, intensity
“Bolalar tarbiyasi jarayoniga o‘z ishini puxta biladigan,malakali va har bir
bolaga individual yondasha oladigan pedagog-kadrlarni jalb qilgan holda, ularni
go‘dakligidan ongi va tafakkurini to‘g‘ri shakllantirib bormasak, kelajakda yuksaksaviya, bilimva ma’naviyatga ega bo‘lgan barkamol avlodni tarbiyalash qiyin
bo‘ladi.”
Shavkat MIRZIYOYEV
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun turli xil o'yinlar orasida didaktik o'yinlar
yordamida bolaning kognitiv sohasini rivojlanishida alohida o'rin egallaydi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning etakchi faoliyati bu o'yin faoliyati. Didaktik o'yin-bu
og'zaki, didaktik material pedagogic hodisa: bu maktabgacha yoshdagi bolalarni
o'qitishning o'yin usuli va bolalarni o'qitish shakli, mustaqil o'yin faoliyati va bolani har
tomonlama tarbiyalash vositasi Didaktik o'yinlar: -bilim va aqliy qobiliyatlarni
rivojlantirish: yangi bilimlarni egallash, ularni umumlashtirish va birlashtirish, tabiat,
o'simliklar, hayvonlarning ob'ektlari va hodisalari haqidagi fikrlarini kengaytirish;
xotirani, e'tiborni, kuzatishni rivojlantirish; fikr bildirish, xulosa chiqarish qobiliyatini
rivojlantirish. Didaktik o'yinlar maktabgacha yoshdagi bolalarda quydagi vazifalarni hal
etadi:
-bolalarda fikrlashni rivojlantirish;
-echim izlashda mustaqillikni rivojlantirish; -savollarga javob berish va savol
berish qobiliyatini rivojlantirish.;
-O'yinlarni tanlashda aqliy xususiyatlar; -bolalarning rivojlanishi, shuningdek,
ularning har xil narsalarga qiziq ishi faolashtirish;
-bolalar nutqini rivojlantirish;
-lug'atni to'ldirish va jonlantirish;
-maktabgacha tarbiyachining ijtimoiy va axloqiy rivojlanishi;
Didaktik o'yinlar jaryonida bolalar, kattalar, jonsiz va jonsiz tabiat ob'ektlari
o'rtasidagi munosabatni bilish sodir bo'ladi, unda bola tengdoshlarga nisbatan sezgir
munosabatni namoyon qiladi, adolatli bo'lishni o'rganadi, kerak bo'lganda ularga rahmshafqat qilishni o'rganadi va hokazo. Bolani tarbiyalashda o'yinning ahamiyati o'tmish
va hozirgi ko'plab pedagogik tizimlarda hisobga olinadi. Eng to'liq didaktik yo'nalish F.
Frebel pedagogikasida keltirilgan. Frabelning o'yin haqidagi qarashlari uning pedagogik
nazariyalari asoslarini aks ettirilgan. F. Frebel ta'kidlaganidek, o'yin jarayoni insonda
iloh tomonidan dastlab qo'yilgan narsalarni aniqlash va namoyon qilishdir. O'yin orqali,
bola, Frebelning so'zlariga ko'ra, olam qonunlarini va o'zini o'rganadi. Frebel o'yinga
katta tarbiyaviy ahamiyat beradi: o'yin bolani jismonan rivojlantiradi, nutqini,
fikrlashini, tasavvurini boyitadi; O'yin maktabgacha yoshdagi bolalar uchun eng odatiyfaoliyatdir. Shuning uchun Frebel bolalarni bolalar bog'chasida tarbiyalashning asosini
ko'rib chiqdi. U bolalar uchun turli xil o'yinlarni (mobil, didaktik) ishlab chiqdi.
Maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarda didaktik o‘yinlar qiziquvchalik , matiqiy
fikrlash va xotirasini rivojlanishida muhim sanaladi. O'yindan foydalanishning didaktik
yo'nalishi zamonaviy ingliz pedagogikasiga ham xosdir. Bolalarning mustaqil ijodiy
o'yinlaridan ta'lim usuli sifatida foydalaniladi: Didaktik o'yinning tuzilishi asosiy va
qo'shimcha qismlardan iborat. Asosiy tarkibiy qismlarga quyidagilar kiradi:
1.didaktik vazifa,
2.o'yin harakati,
3.o'yin qoidalari,
4.natija va didaktik material.
Qo'shimcha tarkibiy qismlar: syujet va rol. Didaktik o'yinlarni o'tkazish
quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. Bolalarni o'yin mazmuni bilan tanishtirish, undagi didaktik materialdan
foydalanish (predmetlar, rasmlar, qisqa suhbat, ularning davomida bolalarning bilimlari va g'oyalari aniqlanadi);
2. Ushbu qoidalarning aniq bajarilishi bilan o'yinning borishi va qoidalarini
tushuntirish;
3. O'yin harakatlarini ko'rsatish;
4. O'yindagi kattalarning rolini, uning o'yinchi, muxlis yoki hakam sifatida
ishtirokini aniqlash (tarbiyachi o'yinchilarning harakatlarini maslahat, savol, eslatma bilan boshqaradi).
5. O'yinni sarhisob qilish uni boshqarishda hal qiluvchi daqiqadir. O'yin natijalariga ko'ra, uning samaradorligi, bolalar tomonidan mustaqil o'yin faoliyatida foydalaniladimi? yo'qmi, aniqlanishi mumkin. O'yinni tahlil qilish bolalarning xattiharakati va xarakteridagi individual qobiliyatlarni ochib beradi. Bu ular bilan individual ishlarni to'g'ri tashkil etishni anglatadi.
Didaktik o'yin shaklida ta'lim bolaning kognitiv sohasi xayoliy vaziyatga kirishish va uning qonunlariga muvofiq harakat qilish istagiga asoslangan, ya'ni maktabgacha yoshdagi bolaning xususiyatlariga mos keladi. Bolaning shaxsini har tomonlama tarbiyalashda. Didaktik o'yinlar orqali bolaningi intensivligi, jismoniy jarayonlar: fikrlash, nutq, e'tibor, xotira. Agar o'yinda bola ob'ektlar bilan harakat qilsa, Bola barmoq harkatlar tufayli unda fikr jarayonlari faollashadi. Xotira qobiliyatlari yaqqol ko'rinishda paydo bo'ladi va bolalar o'zlarining kategoriyalar, sabablar va muammolarni hal qilish usullarini namoyon qiladi. Bu yoshdagi bolalar fikrning markazlashuvini namoyish qiladilar, ya'ni ularning diqqatini vaziyat yoki ob'ektning bir tomoni bilancheklangan. Xotira qobiliyatlari yaqol ko'rinishda paydo bo'ladi va bolalar o'zlarining kategoriyalar, sabablar va muammolarni hal qilish usullarini namoyish etadilar. Eksperimental mashg'ulotlarda didaktik o'yin-bolalarning atrof-muhitga qiziquvchanligini shakllantirishga hissa qo'shadi, asosiy aqliy jarayonlarni, kuzatishni, fikrlashni rivojlantiradi. Bolalarning yos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, tarbiyachi bolaning shaxsiyatini rivojlantirishga hissa qo'shadigan didaktik o'yinlarni tanlaydi.
Foydanilgan adabiyotlar:
1.Eksperimental ta'lim xalqaro: Risbaeva.A., Risbaeva.G.A. SENIORPRES
CHOOLERS-da KOGNITIV MAZMUNLARNING RIVOJLANIShI DADIDAKTIK
O'YINNING TA'SIRI / /Xalqaro eksperimental ta'lim jurnali.-2014.
2. Молодой учёный 2017 г.: Международный научный журнал Использование дидактических игр как средства развития познавательных способностей у детей младшего дошкольного возраста Максимова Марина Викторовна, воспитатель высшей квалификационной категории. МБДОУ детский сад №72 «Акварель» г.Старый Оскол (Белгородская обл.) 303-304бет
Do'stlaringiz bilan baham: |
