Quydagi savollarga javob yozing

Quydagi savollarga javob yozing

1. 
   Fuqarolik jamiyatining faoliyat ko‘rsatishida saylov qanday vazifalarni bajaradi?
   
2. 
   O‘zbekiston qonunchiligida saylov huquqining qanday prinsiplari belgilangan?
   
3. 
   O‘zbekistonda qanday saylov tizimiga amal qilinadi?
   
4. 
   Mamlakatimizda partiyaviy tizim qanday rivojlanmoqda va uning huquqiy asosi?
   
5. 
   Saylov komissiyalari tizimi qanday tashkil topgan?
   

1 Jamiyat a’zolari tomonidan davlat hokimiyatini shakllantirish maqsadlarida o’lkaziladigan

saylovlar faqat demokratiyaning belgisi yoki ko’rinishi bo’lmasdan, shu bilan birga, uning zaruriy

yashash sharti hamdir. BMT Bosh Assambleyasining 1948-yil 10-dekabrida qabul qilingan "Inson

huquqlarining umumjahon Deklaratsiyasi”ning 21- moddasida demokratik prinsiplar asosidagi

saylovlaming inson huquqi sifatidagi o’rni quyidagicha ta’riflanadi: “Har bir inson bevosita yoki

erkin saylangan vakillari orqali o’z mamlakati boshqaruv ishida qatnashish huquqiga egadir. Xalq

irodasi hukumat hokimiyatining asosi bo’lishi kerak; bu iroda yashirin ovoz berish yoki ovoz berish

erkinligini ta’minlovchi boshqa shunga teng ahamiyatga ega bo’lgan umumiy va teng saylov huquqi

asosida ifodalanishi lozim”.

Fuqarolarning saylov huquqi ularning saylovlardagi ishtirokini, saylovchilar va

saylanuvchi organlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarini muvofiqlashtiruvchi, shuningdek,

keyinchalik saylovchilar ishonchini oqlamagan vakillarni chaqirib oluvchi tartibotlaming huquqiy

me’yorlari majmuasidir.

2.O’zbekiston Respublikasining “Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar

Kengashlariga saylov to’g’risida”gi Qonunining (1994-yil 5-may) 1-moddasida O’zbekistonda

mahalliy vakillik organlariga saylov o’tkazishning asosiy tamoyillari demokratik qadriyatlar

talablari darajasida belgilab qo’yildi: “Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga

saylov hududiy bir mandatli saylov okmglari bo’yicha ko’ppartiyaviylik asosida besh yil muddatga

o’tkaziladi. Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari deputatlari umumiy, teng va

to’g’ridan to’g’ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo`li bilan saylanadilar. Konstitutsiyaning 117-moddasiga kiritilgan tuzatishlarga asosan Markaziy saylov komissiyasiga doimiy faoliyat ko’rsatuvchi, mustaqil Konstitutsiyaviy organ maqomi berildi. Uning faoliyati prinsipiari tasdiqlandi: mustaqillik, qonuniylik, kollegiallik, oshkoralik va adolatlilik.

3. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida mustahkamlangan saylovlar o’tkazishning

demokratik tamoyillari ham fuqarolik jamiyati yashovchanligini ta’minlay olish qobiliyatini o’zida

ifodalaydi. Ayniqsa, u mamlakatda demokratik saylov tizimining shakllanishi uchun qulay huquqiy

shart-sharoitlar yaratib berishi bilan ajralib turadi. Mamlakatda shakllangan saylov tizimiga doir

huquqiy asoslar parlament, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar kengashlarini shakllantirish

tamoyillari va fuqarolarning saylovlarda qatnashish huquqini, mamlakatda xalq hokimiyatini

amalga oshirish va davlatning umuminsoniy manfaatlar tamoyillari asosida tashkil etishning muhim

demokratik poydevoridir. O’zbekistonda saylovlar xalq hokimiyatchiligini amalga oshirish zamriyatidan kelib

chiqib, unda xalq tomonidan davlat hokimiyatini shakllantirish va uning faoliyatini nazorat etishni

xalqchillik asosida amalga oshirish maqsadlari mujassamlashgan. Shuningdek, saylovlar davrida

“xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbayidir” degan demokratik tamoyilni amalga oshirish

imkoniyatlari tug’iladi.

4. O’zbekiston Respublikasining “Siyosiy partiyalar to’g`risida"gi, “Mahalliy

davlat hokimiyati to’g’risida”gi qonunlarga kiritilgan o’zgartishlar va to’ldirishlar, “Siyosiy

partiyalami davlat tomonidan moliyalashtirish to’g’risida”gi qonunning qabul qilinishi bilan

mahalliy vakillik organlarini saylash jarayonlarini demokratik prinsiplar asosida tashkil etish shart sharoitlari shakllandi. Mahalliy vakillik O’rganlarida shakillantirishlida siyosiy partiyalaming

ishtirok etishi uchun keng Imkoniyatlar yaratildi. Mamalakatda amalga oshirilayotgan saylovlarga doir qonunchilikni takomillashtirish jarayonlari fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurish fuqorolar erkinligi va haq-huquqlarini ta’minlash bilan uzviy bog’liqlikdagi o’zgarishlardir

5. Saylovlar tizimi - huquqiy me’yorlarda mustahkamlab qo’yilgan, shuningdek, davlat va

jamiyat institutlari faoliyatlari tajribasida shakllangan vakillik organlari yoki ayrim rahbarlik

vakilini saylashni o’tkazish va tashkil etishga doir tartibotdir. Saylovlar tizimi - siyosiy tizimning

tarkibiy qismidir.

Barcha demokratik mamlakatlar tomonidan tan olingan prinsiplardan yana biri - yashirin

ovoz berish hisoblanadi. Saylovlarda yashirin ovoz berish natijasida saylovchiga tashqaridan tazyiq

yoki ta’sir o’tkazishning oldi olinadi, har bir saylovchining erkin bo’lishi, o’z xohish-ixtiyorini

amalga oshirishi uchun imkoniyatlar yaratiladi. Shuningdek, saylovlar o’tkazishdagi yana bir

demokratik prinsip - saylovlar ustidan xalq nazoratini amalga oshirish hisoblanadi. Shuningdek,

saylovlar kampaniyalarida milliy va xorijiy kuzatuvchilaming ishtirok etishi saylov o’tkazilayotgan

davlatning obro’-e’tiborini oshiradi.

Demokratik mamlakatlardagi saylovlar o’tkazish prinsiplaridan biri saylovlaming erkinligi

va ularda fuqarolarning ishtirok etishining ixtiyoriyligi hisoblanadi. Bu prinsipning mohiyati

shundaki, hech kim fuqaroning saylovda erkin o’z xohishini bildirishiga yoki saylovda ishtirok

etishi va etmasligiga ta’sir o’tkaza olmaydi.

Demokratik saylovlaming yana bir prinsipi - nomzodlaming saylovoldi kurashi uchun teng

imkoniyatlar yaratishdir. Bu prinsip nomzodlardagi turli moddiy yoki siyosiy imkoniyatlar ularning

ba’zilariga ustunliklar va imtiyozlar yaratilishini oldini olib, barcha nomzodlar uchun teng

imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, yana bir prinsip - saylovlami boshqa muddatlarga ko’chirish

yoki uni bekor qilishga yo’l qo’ymaslik maqsadidagi saylovlar muddatini cheklash prinsipi

hisoblanadi. Chunki saylovlami o’tkazish muddati ayrim siyosiy kuchlar xohishiga bog’liq bo’lsa,

saylovlar o’z qadr-qimmatini yo’qo’lishi turgan gap. Saylovlami aniq bir xil muddatlarda

o’tkazilishi saylovchilaming o’z manfaatlari asosida hokimiyat organlarini o’zgartirib turishiga

keng imkoniyatlar yaratib beradi.

O’zbekistonda saylovlaming huquqiy asoslari rivojlangan mamlakatlarda keng

yoyilgan demokratik tamoyillar asosida shakllandi. 2003- yil 29-avgustda Oliy Majlis tomonidan

1993-yil 28-dekabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risida”gi

qonunning yungi tahriri qabul qilinishi natijasida unga demokratik qadiryatlarga xos bo’lgan yangi

to’ldirishlar va o’zgartishlar kiritildi. 1994-yil 5-mayda parlament tomonidan O’zbekiston

Respublikasining xalq deputatlari viloyat, saylov huquqlarining kafolatlari to’g’risida”gi Qonuni

qabul qilindi Shuningdek, 2003-yil 29-avgustda Oliy Majlis tomonidan O’zbekiston

Respublikasining “Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylov to’g’risida”gi

Qonuniga (1994-yil 5-may) ham o’zgartirishlar va to’ldirishlar kiritildi. Mazkur qonunlar

demokratik tamoyillari oshirishning demokratik tamoyillari asosi sifatida katta sinovlardan o’tdi.