СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

Тез ва енгил алангаланувчи прекурсорларни 
сақлашда уларнинг физик-
кимѐвий хоссаларини ҳисобга олиш керак (сирка кислота ангидриди, ацетон, 
этил эфири, хлорид кислотаси, фенил сирка кислотаси, сульфат кислотаси, 
толуол). 

---

175 
Тез алангаланувчи прекурсорларни минерал кислоталар (айниқса 
олтингугурт ва азот кислоталари), сиқилган газлар, ѐнувчан моддалар 
(ўсимлик ѐғлари, сера, боғлов воситалари), шунингдек органиқ моддалар 
билан портловчи аралашмалар (калий хлорат, калий перманганат, калий 
хромат ва ҳ.к.) хосил қилувчи ноорганиқ тузларни бирга сақлаш тақиқланади. 
Прекурсорлар билан ишлаганда (қадоқлаш, жойдан-жойга ташиш, 
юклаш) эхтиѐткорлик чоралари кўрилиб, идишнинг ҳолати, герметиклиги, 
тўғрилигини доимий кузатиб турган ҳолда ишлаш лозим. 
Тез алангаланувчи прекурсорлар зич беркиладиган, мустаҳкам шишали 
ѐки металл идишларда сақланади. Шиша идишлар, баллон ва бошқа катта 
хажмли идишларни баландлиги бўйича бир қатор қилиб сақланади. Уларни 
бир неча қаторга, иситиш манбалари яқинига қўйиш тақиқланади. Сўкчак ва 
иситиш манбаси орасидаги масофа бир метрдан кам бўлмаслиги керак. 
Нитрат ва сульфат кислоталарини
сақлашда уларни ѐғочли, органиқ 
табиатли бошқа моддалар билан муносабатда бўлишининг олдини олиш 
лозим.
 
Нитроглицерин эритмаси
- портловчи модда, уни дорихонада, дорихона 
омборларида катта эмас, яхши беркитилган склянкалар ѐки металл 
идишларда салқин, қоронғи жойда сақланади, ѐнғиндан эҳтиѐт бўлиш керак. 
Нитроглицерин сақлайдиган идишни суриш ва шу препаратни тортиб олиш 
жуда эҳтиѐткорлик билан бажарилиши зарур. 
Эфир
(тиббиѐт ѐки наркоз учун) фабриканинг ўрамида, қоронғи, салқин 
(иситиш приборлардан узоқроқ) жойда сақланади.
Диэтилэфир
билан 
ишланганда силкитиш, зарба бериш, ишқалашдан сақланиш керак. 
Калий перманганат
глицерин, олтингугурт, чанг, органик мойлар, 
эфирлар, спиртлар, органик кислоталар ва бошқа органиқ моддалар билан 
портловчи бирикмалар хосил қилади. Уни маҳсус ажратиб қўйилган жойда, 
тунука барабанларда, дорихонада - оғзи маҳкам ѐпилган ва юқорида 
кўрсатилган воситалардан алохида сақланади. 
Портловчи ва тез аланга олувчи воситалар
алоҳида (қуруқ, тўгри қуѐш 
нуридан, ѐнғин ва ер ости сувларидан ҳимояланган, биринчи қаватда, 
темирбетон коплама ва металл эшикли) хоналарга жойланиши керак, 
хонанинг поли эшигидан ичкарига қияланиб цементланган, ўйилмаган текис 
бўлиши керак. Ёнмайдиган сўкчаклар полдан 0,25м дан кам бўлмайдиган 
баландликда, сўкчаклар кенглиги 1м дан кам бўлмаган, четлари 0,25м дан 
кам, сўкчаклар оралиги 1,35м дан кам бўлмаслиги керак; ѐнмайдиган 
шкафлар кенглиги 0,7м дан, баландлиги 1,2м дан кам бўлмайдиган 
эшикларга эга бўлиши керак; электр ўтказиш мосламалари, ѐритувчи ва 
бошқа электржихозлари портлаш хавфсизлигини таъминлайдиган шунингдек 
учириш мосламалари билан таъминланган бўлиши керак.
Тез алангаланувчи ва ѐнувчи суюқликлар солинган идишлар 
зарбалардан сақлайдиган, ѐки ағдарувчи баллонларда бир қаторда сақланади.
Идишни суюқ моддалар билан тўлдириш даражаси 90% хажмдан 
ошмаслиги керак. Катта миқдордаги спиртлар металл идишларда, 75%дан 
ортиқ бўлмаган хажмда тўлдирилиб сақланади. 

---

176 
Портловчи ва ѐнувчи воситалар сақланадиган хоналарга керосин 
лампалар ва шамлар билан кириш тақиқланади, фақат электр ѐритгичларидан 
фойдаланилади. 
Дезинфекцияловчи воситалар
(хлорамин Б ва бошқалар) герметик 
беркитилган идишларда сақланади. Сақлаш учун хона алоҳида бўлиб ва 
пластмасса, резина ва металл буюмлар, ҳамда тозаланган сув олинадиган 
хоналардан узоқроқда жойлашган бўлиши керак. Бунда сақлаш жойи салкин 
ва ѐругликдан химояланган бўлиши лозим. 
Боғлов материаллари
ѐғоч яшикларда, қуруқ, хавоси тоза хоналарда, 
чангдан ва хашаротлардан нарироқларда сақланиши керак. Ностерил 
материалларни иситилмайдиган хоналарда сақлаш мумкин. Стерил 
материаллар ҳарорати ўзгариши кам бўладиган хоналарда сақланиши керак, 
бунда харорат ўзгарганда қадоқланган товар ичига ҳаво кирмаслигини 
таъминлаш лозим. Стерилланган боғлов воситаларни омборхонада чиққан 
йилига қараб сақлаш керак, чунки ҳар беш йилдан сўнг унинг стериллигини 
ҳар йили танлаб текшириб турилади. Ўрами бузилган ѐки нам тортган бўлса, 
у ҳолда маҳсулот стерилланмаган ҳисобланади.
Резина буюмларини
сақловчи хонага қуѐш нури тушмаслиги керак, 
кўпинча ертўлаларда, қоронғи жойларда сақланади. Қуруқ хоналарнинг 
намлигини сақлаш учун карбол кислотасининг 2%ли сув эритмаси 
идишларда қўйилади. Резинанинг эластиклигини сақлаш учун хоналар ва 
шкафларга шиша идишда аммоний карбонат солиб қўйиш керак. Сақлашда 
амал қилинадиган талаблар: 1). ѐруғликдан сақлаш; 2). ҳарорат 0
0
С дан паст 
ва +20
о 
юқори бўлмаслиги; 3). намлик 65%дан кўп бўлмаслиги; 4). механиқ 
шикастланишдан ҳолислик; 5). фаол моддалар (йод, хлороформ, формалин ва 
бошқалар) таъсиридан ҳимоялаш; 6). иситувчи манбадан узоқ (камида 1 
метр) жойлашган бўлиши керак; 7). хаво кирмаслиги керак. 
Резина буюмларини шкафларда, яшикларда, жавон ва стеллажларда 
сақлаш мумкин. Шкафлар эшиги зич ѐпиладиган ва ичидан текис юзи 
бўлиши керак. 
Баъзи резина буюмларни сақлашда маълум талабларга риоя қилиш 
керак: 
грелкалар, тагига қўйиладиган чамбараклар, муз солинадиган халтачалар 
бироз шишириб қўйилади;
приборларнинг ечиладиган резина қисми металл қисмидан алоҳида 
сақланади; 
қўлқоплар, бужлар, эластик катетерлар ва бошқалар қутиларда зич 
ѐпилган ва устига тальк сепилган ҳолда сақланади. Пастки 
қаватлардаги буюмлар эзилиб ва босилиб кетмаслиги учун уларни бир 
неча қават қилиб сақлаш мумкин эмас. 
Пластмассадан тайѐрланган буюмларни
қоронғи ва ҳавони тозалаб 
турадиган, учувчи воситаларнинг буғлари учрамайдиган, ѐнғин бўлмайдиган 
хоналарда сақлаш керак. Буюмлар иситгичлардан 1метр узоқликда 
жойлашган бўлиши керак. Целлофанлар, целлулоид, аминопластли буюмлар 
сақланувчи хоналарнинг намлиги 65%дан ошмаслиги керак. 

---

177 
Синтетик материалларни сақлаш алоҳида шароитларни талаб қилмайди. 
Даволаш-профилактика муассасаларида резина ва эластопластлар буюмлар 
5%ли фенолнинг глицериндаги эритмасига солиб қўйилади.
Тиббий техника, хирургик инструментлар 
қуйидаги талабларга мувофиқ 
сақланади: 
хоналар қуруқ ва иссиқ бўлиши керак. Хирургик инструментларни 
уйиб ҳамда медикаментлар ва резина буюмлар билан сақлаш қатъий 
ман этилади; 
ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги ( 60%дан ошмаслиги) бирдан 
ўзгариб қолмаслиги керак; 
инструментлар яшикларда, шкафларда, қопқоқли қутиларда номи 
ѐзилган ҳолда сақланади. Инструментларни заводнинг коррозияга 
қарши мойи билан сақланади. Агарда бундай мой бўлмаса унда 
уларни юпқа қилиб вазелин билан қопланади. Мойланган 
инструментлар юпқа парафинли қоғозга ўраб қўйилади. Кесувчи 
буюмларни (пичоқ, скальпеллар) механиқ зарар етказишни 
(кертиклар) олдини олиш ва ўтмас бўлмаслиги учун уларни 
яшикларнинг маҳсус уяларида ѐки пеналларда сақланиши мақсадга 
мувофиқ бўлади. 
Тиббиѐт зулукларни
сақлашда қўйидаги талабларга риоя қилиш зарур: 
- хона ѐруғ, дориларнинг ҳидисиз; максимал тозаликга риоя қилган 
ҳолда, ҳидли ва заҳарли воситалар билан биргаликда бўлмаслиги 
керак; 
- зулуклар кенг бўйинли шиша идишларда, бўз салфеткали ѐки икки 
қаватли марли билан шпагат ѐки резинка билан қаттиқ бойланган 
ҳолда сақланади; 
- банкани хлорсизлантирилган, перекисли бирикмалардан, оғир металл 
тузларидан, механиқ қўшимчалардан ҳоли сақланади. Сувни 
алмаштиришда идиш деворлари ичидан ювилади, сўнгра идиш 
бўйнига марли ѐпилади ва ундан сув қуйилади. Бунда идишнинг 
учдан бир қисми сувга тўлиши керак.