Siyosiy hokimiyat

Davlat hokimiyati va uning o‘ziga xos xususiyatlari. Davlat hokimiyati haqidagi siyosiy nazariyalar



Tayanch tushunchalar: davlat, davlat hokimiyati, siyosiy hokimiyat ko’rinishlari, hokimiyatning bo’linish tamoyili, qonun chiqaruvchi hokimiyat, ijro etuvchi hokimiyat, sud hokimiyati, davlat apparati, huquqiy davlat.


Nazorat savollari

1. 
   Davlat hokimiyati tushunchasiga ta’rif bering.
   
2. 
   Davlat hokimiyatining o‘ziga xosligi qanday xususiyatlarida ko‘rinadi?
   
3. 
   Siyosiy hokimiyatning belgilari davlat hokimiyat uchun ham taalluqli bo‘ladimi?
   
4. 
   Davlat xokimiyatining bo‘linish tamoyili?
   
5. 
   Davlatning paylo bo‘lishi haqida qanday nazariyalarni bilasiz.
   
6. 
   Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda shaxs va hokimiyat munosabatlarini demokratlashtirish borasida qanday ishlar amalga oshirildi?
   

Referat mavzulari

1. 
   Davlatning paydo bo‘lishiga oid nazariyalar.
   
2. 
   Davlat hokimiyatining jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati.
   
3. 
   O‘zbekistonda davlat hokimiyatiniing huquqiy asoslari.
   
4. 
   O‘zbekistonda davlat hokimiyati va konstitutsiya.
   
5. 
   Horijiy mamlakatlar davlat hokimiyatining o‘ziga hos xususiyatlari.
   

Siyosiy hokimiyat turli ko‘rinishlarda mavjud bo‘ladi va faoliyat ko‘rsatadi: davlat hokimiyati, partiya hokimiyati, mintaqaviy hokimiyat va hokazo. Ularning eng rivojlangani davlat hokimiyatidir.

Ijtimoiy fanlarda davlat va siyosiy hokimiyat tushunchalari bir butun qaraladi, negaki davlat hokimiyati oliy siyosiy hokimiyat tarzida namoyon bo‘ladi. Hokimiyatga doir kundalik tasavvurlar uni "boshqaruv", "davlat hokimiyati" doirasi bilan cheklaydi. Bu leksikada ham o‘z ifodasini topgan: Masalan, fransuz tilida hokimiyat (le pouvoir) — markaziy hokimiyatni ham anglatadi, inglizchada (ze pover) — (kuchli, qudratli) davlat ma’nosida ham qo‘llanadi, nemischada (che ge valt) — qudrat, zo‘rlik ma’nolarida ham keladi. Ruschada "vlast" — boshliqni, "vlasti" esa — davlatning hokimlik muassasalarini bildiradi. O‘zbek tilida "hokimiyat" so‘zining ma’nolaridan biri — davlat boshqarmasi va " uning organlari; hukumat, siyosiy hukmronlikni anglatsa, "hokimiyat" tushunchasi "o‘z izmiga yurgizuvchi, o‘z fikrini o‘tkazuvchi", hukmron ma’nolarida keladi. Bu an’ana-barcha xalqlar tarixiy taraqqiyotining muayyan davrlarida davlat - hokimiyatni o‘z qo‘lida to‘liq mujassam etgan tashkilot bo‘lganidan kelib chiqadi.
Ammo siyosiy hokimiyatning davlatdan tashqari boshqa institutlarda ham mujassam bo‘lishini kuzatish mumkin: siyosiy partiyalar, assosatsiyalar, OAVlari v.h. SHuning uchun ham hokimiyat — ijtimoiy hodisa sifatida — ko‘p qirrali, ko‘p o‘lchovlidir. Bu — uning ta’riflarining xilma — xilligida namoyon bo‘ladi. Ammo, siyosat nazariyasi nuqtai nazaridan, bu ta’rifning o‘zi etarli emas. Negaki, "davlat hokimiyati" tushunchasi mazmunida hokimiyatning yakka markazda to‘planishi nazarda tutiladi va shu tariqa siyosatning amalda ko‘p omilli ekanligini inkor etish, hisobga olmaslik mavjud. Bugungi kunda ham siyosiy hokimiyat eng ko‘p darajada davlatda mujassamlashgan bo‘lsa-da, jamiyatda siyosiy hokimiyatga kuchli ta’sir eta oladigan, yoki uni o‘zida aks etuvchi boshqa institutlar ham mavjud (partiyalar, lobbi guruhlari, OAVlari, korporativ guruhlari, ijtimoiy harakatlar elitalar v.h.). Ushbu mavzu doirasida davlatning aynan siyosiy hokimiyatga doir jihatlariga e’tibor qaratamiz.