Siyosiy hokimiyat

Nazorat savollari

1. 
   Qonun chiqaruvchi hokimiyat deganda qanday hokimiyat tushuniladi?
   
2. 
   O‘zbekistonda qonun chiqaruvchi hokimiyatni qaysi tashkilot amalga oshiradi?
   
3. 
   Milliy parlamentarizmning shakllanshi va rivojlanish bosqichlarini izohdang?
   
4. 
   Ijro etuvchi hokimiyat qanday vazifalarni bajaradi?
   
5. 
   O‘zbekistonda davlat hokimiyati boshqaruvi jarayoniga tegishli qanday islohatlarni bilasiz?
   

Referat mavzulari

1. 
   Parlament – jamiyat hayotining ko‘zgusi.
   
2. 
   Milliy parlamentarizm shakklanishining ijtimoiy-siyosiy va huquqiy asoslari.
   
3. 
   O‘zbekistonda ijro etuvchi hokimiyat va uning tuzulmaviy takomillashuvi.
   
4. 
   Parlament islohatlarining davlat boshqaruvi jarayoniga ta’siri.
   
5. 
   Davlat hokimiyatini yanada demokratlashtirishda siyosiy partiyalarning o‘rni (I.A.Karimov tomonidan taqdim etilgan “Mamlakatimizda demokratik islohatlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi”da ilgari surilgan fikrlar asosida)
   

Dunyodagi rivojlangan mamlakatlarda davlat hokimiyatining 3 ta bo‘linish prinsipi mavjud. O‘zbekiston Konstitutsiyasining xalq hokimiyatchiligiga bag‘ishlangan 11-moddasida ham davlat hokimiyati 3 ta bo‘linish prinsipiga asoslanishi bayon etilgan. Ular 1) qonun chiqaruvchi (parlament), 2) ijro etuvchi (Vazirlar Mahkamasi) va 3) sud hokimiyati.

Qonun chiqaruvchi hokimiyat jamiyat hayotining xilma-xil sohalaridagi o‘zgarishlarni, o‘zaro munosabatlarni tartibga solish, ularni huquqiy jihatdan kafolatlashga doir qonunlarni ishlab chiqadi. Davlat hokimiyati tomonidan ishlab chiqilgan qonunlarni bajarish va ularga amal qilish majburiy hisoblanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyat g‘arbda: Parlament, Seym Kongress va h.k. deb yuritilsa sharqda: Oliy majlis, Kengash, Halq qurali va h.k. deb ataladi.
Huquqiy davlatchilik va fuqarolik jamiyati gullab-yashnashi uchun ilk zamin — bu parlametarizmdan boshlanmog‘i shart. Zero, parlamentning qanday bo‘lishi, davlat hokimiyati organlari tizimida uning qanday o‘rin egallashi, qanday qonunlar qabul qilinishi, bu qonunlar inson huquqlari va erkinliklarini qay darajada ta’minlay olishi — davlat va jamiyatning o‘zaro munosabatlarining xarakterigagina emas, balki bundan keyin davom etadigan davlat va jamiyat qurilishining barcha jihatlariga ta’sir qilishi shubhasiz edi.
Mustaqillik qo‘lga kiritilgan dastlabki paytlardanoq O‘zbekistonda demokratiyani taraqqiy toptirish uchun hozirgi zamon jahon standartlariga javob bera oladigan samarali va ishchan parlamentni shakllantirish zarur degan fikrda yakdil edi. Ammo bir ijtimoiy tizimdan ikkinchisiga o‘tish sharoitida bu vazifa — murakkabgina bo‘lib qolmay, balki hayot-mamotni hal qiladigan darajada qiyin masala ham edi.
“Bosqichma-bosqichlilik” tamoyiliga amal qilgan islohotchi-davlat ushbu jarayonni quyidagi bosqichlarda o‘tkazdi: O‘zSSR Oliy Sovetidan — mustaqil O‘zbekistonning Oliy Sovetiga, undan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga va yarimprofessional bir palatali parlamentdan — ikki palatali professional parlamentga. Birinchi bosqichda suverenitet asoslarini o‘rnatish, davlat va jamiyat qurilishi, bozor iqtisodiyotini rivojlantirish va ijtimoiy sohalarda muhim qonunlar qabul qilish kerak edi. Parlamentarizm saboqlarini o‘zlashtirish, bunda nafaqat parlament sub’ektlari, balki butun jamiyat bu saboqlarni o‘zlashtirmog‘i kerak edi. Gap shundaki, “parlament” iborasining o‘zi mustaqillik qo‘lga kiritilgunicha O‘zbekistonda ishlatilmas edi.