Siyosatshunoslikka

Siyosiy yetakchilikka o id nazariyalar.
Yetakchilik tabiatini 
tushuntirishga bo ‘lgan intilishlar k o ‘pgina nazariyalarni paydo 
qildi.
>
Xislatlar (sifatlar) nazariyasi.
Ulardan eng qadimiyrog‘i 
va ahamiyatini hozirga qadar yo‘qotmagani xislatlar nazariyasidir. 
Ushbu nazariyaning asoschilaridan biri E.Bogardus fikricha, a’lo da- 
rajali intellektual iste’dodlar shaxsga ertami-kechmi yetakchilikka 
olib keluvchi ko‘zga ko‘ringan mavqeni beradi. Yetakchilik-alo- 
hida sifatlaridan (tafakkuri, irodasi, kuch-g‘ayrati va boshq.) paydo 
bo‘ladigan fenomen. Demak, yetakchilik hodisasini yetakchining 
yuksak fazilatlari asosida tushuntirish ushbu nazariyaning mohiyatini 
tashkil etadi.
>
Omiliy-tahliliy ta ’limot.
Biroq nodemokratik davlatlarda 
o ‘rtamiyona, go‘r, yorqin xislatlarga ega bo‘lmagan shaxslaming tez- 
tez siyosiy yetakchilar sifatida siyosat maydoniga kelishlari kuzatil- 
gan. Bulami hisobga olish xislatlar nazariyasining rivojiga - uning 
omiliy-tahliliy tamoyili yaratilishiga olib keldi. Bu tamoyil yetakchi- 
laming sof individual xususiyatlarini va muayyan siyosiy maqsad- 
larini amalga oshirish jarayonida namoyon bo‘lgan xulq-atvorlarini
172

---

taqqoslaydi. Siyosiy yetakchining individual xususiyatlari va uning 
oldida turgan maqsadlarga erishishga intilishi natijasida siyosiy 
lideming «ikkinchi tabiati» vujudga keladi. Xulq-atvor uslubi ishlab 
chiqiladi. Siyosiy lideming maqsadni mo‘ljallash va unga erishish 
uslubiga muayyan ijtimoiy vaziyatlar ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, 
V.I.Leninning yaqinlari bilan munosabatida namoyon bo‘luvchi in­
dividual xislatlari hech ham zo‘ravonlikka chanqoq va odamlaming 
kulfatlariga befarq, rahmsiz va zolimligidan darak bermasdi. Biroq 
uning o‘jarligi va utopik maqsadga intilishlari uni hokimiyatni saqlab 
qolish uchun jinoyatlar oldida to‘xtamaydigan, umuminsoniy axloq 
me’yorlarini inkor etuvchi diktatorga aylantirgan.
>