Siyosatshunoslikka

feminizm 
va 
ekologik mafkuralarni
keltirish mumkin.
Feminizm 
- 1960-yillar ayol yozuvchilar tomonidan vujudga 
keltirilgan ayollar harakati. 1970-yilga kelib AQSH va G‘arbiy Yev- 
ropada siyosiy kuchga aylandi. Feminist yozuvchi ayollaming erkak­
larga nisbatan kam maosh olishlari, lavozimlari yo‘qligi, erkaklar 
tomonidan psixologik va fizik tahqirlanganligi, kredit va sug‘urtalar 
berilmasligi va ikkinchi darajali fuqarolar bo‘lib qolganliklarini tan- 
qid qilishar edi.
Ulaming fikricha, mavjud muammoning tagida psixologiya yota- 
di. Ayollar va erkaklar o ‘rtasida biologik jihatdan gender roli yo‘qligi, 
ushbu gender o ‘rtasidagi farqlar patriarxal jamiyat tomonidan sun’iy 
keltirib chiqarilgan bo‘lib, uni tuzatish mumkin deydi feministlar. 
Tarbiya bolani yumshoq, qiz bolani esa o ‘ziga ishonuvchan qilib katta 
qilishi mumkin.
Feministlar idrokni o ‘stiruvchi gumhlarga qo‘shilib, shovinist 
erkaklarga qarshi chiqishdi. Feminizm o‘z ta’sirini ko‘rsata bosh­
ladi. Ko‘p ish beruvchilar ayollarga adolatli imkoniyatlar berib, 
ba’zida ulami erkaklardan ustun qo‘ydilar. Ayollar yuqori boshqaruv 
o‘rinlariga kirib kela boshladi, ular erkaklarga qaraganda jamoaviy 
bo‘lib ishlamoqda, ko‘pincha erkaklarga xos deb hisoblangan kasb- 
lar, jumladan tibbiyot, huquq va biznesda ayollami ham ko‘rishimiz 
mumkin.
Ekologik mafkura (Environmentalizm). 
1960-yillarga kelib 
atrof-muhitni muhofaza qilish tarafdorlari rivojlangan mamlakatlarda 
keng quloch yoya bordi. Iqtisodiy o‘sishning atrof-muhitga salbiy 
ta’siri haqida qayg‘urilmas edi. Har qanday o ‘sish ham yaxshi o‘sish 
hisoblanar, “biz hech qachon tabiatni yeb tugatmaymiz”, degan g‘oya 
bor edi. Konchilik, zavodlar va hatto fermer xo‘jaliklari daryolami 
zaharlashar, sanoat va avtomobillar havoni ifloslantirar, kimyoviy 
moddalar hududlami yashashga yaroqsiz ahvolga keltirib qo‘yar va 
yadroviy qurol radioaktivlikni yuzaga keltirardi. Atrof-muhim hi- 
moyachilari (Environmentalistlar) “o‘sishni” cheklash kerak degan
195

---

g‘oya bilan chiqdilar. Atrof-muhitga zarar yetkazib, bunday ahvolda 
davom etolmaymiz deb tanqid qilishdi. Ekologlaming talablari faqat- 
gina 1970-yilda “Atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi” (EPA) tuz- 
ilishi bilan qisman qondirildi. Sanoat guruhlari EPAnazorati iqtisodiy 
o‘sishni cheklashini, respublikachi prezident amalda bo‘lganida EPA 
samarasiz ekanligi ta’kidlandi. Energiya ishlab chiqarish toza, tegil- 
magan atrof-muhitdan ko‘ra muhimroq deb aytishar edi53.
Atrof-muhit himoyachilari ba’zilar siyosiy partiyalar tuza boshla- 
dilar, avval Fuqarolar partiyasi, so‘ngra Yashillar, lekin ulaming ta’sir 
kuchi ikki asosiy partiyaning ichida bo‘lib, ulaming hech biri atrof- 
muhit himoyachilarining ovoziga e’tiborsizlik bilan qaray olmas 
edi. G‘arbiy Yevropada 1980-yillar, ayniqsa Germaniya va Shvetsi- 
yada Yashillar partiyasi parlamentga saylanishga, yadro energetika- 
sini tugatishga, zaharli axlatlami va umshlami to‘xtatishga muvaffaq 
bo‘lishdi. Ko‘plar Yashillar partiyasiga eski an’anaviy partiyalaming 
muqobili sifatida qaray boshlashdi.