Siyosatshunoslik

1 Узбекистан Республикаси Бош прокуратураси матбуот хизматининг Ан-
дижон вокеалари буйича тергов ишларининг бориши тугрисида Олий
Мажлис комиссиясига ^исоботи / / Postda. - 2005. - 8 sent. - №36.
2 Каримов И. А. Узбек халк,и х,еч к,ачон, х,еч кимга к,арам булмайди. Т. 13. —
Т., 2005. - В. 433.
314

---

tayangan holda to ‘g‘rid a n -to ‘g‘ri inson resurslaridan foydalana 
boshladilar.
Terrorizmning bu k o ‘rinishi — 
«shahidlik» yoki «qurbonlik»
terrorizmi 
b o ‘lib, jinoyatning ushbu turini malakali kvalifika- 
tsiyalash huquq-tartibot idoralari xodimidan nafaqat huquqiy, 
balki siyosiy bilim donlikni ham talab qiladi. Shubhasiz, terror- 
ning bu ko‘rinishi ham davlatning u yoki bu siyosatiga qarshi 
qaratilgandir. Lekin shunga qaram ay «shahidlik» terrorizm ini 
siyosiy kurash shakllaridan biri, deb baholash m um kin emas. 
Bu diniy va dunyoviy nuqtayi nazardan isbot talab qilmaydigan 
haqiqatdir.
Birinchidan,
siyosiy kurash — tinch, m unozara asosida olib 
boriladigan kurashdir. Siyosiy kurashda jism oniy qurbonlar 
b o ‘lmaydi. Shuning uchun muayyan siyosiy m aqsadlarda (mil- 
liy mustaqillik, ozodlik va h.k.) terror vositalaridan foydalanish 
xalqaro gum anitar huquq normalariga tam om ila ziddir. BM T 
Nizomining 51-moddasiga binoan muayyan maqsadlarga zo‘ra- 
vonlik, terror vositasida erishishga urinish — jinoyatchilikning 
alohida ko‘rinishi, deb baholanadi.
Ikkinchidan,
«jihod» tushunchasi islom dinini kuch ishlatish 
va qon to ‘kish orqali targ‘ib etish emas, balki V atanni dush- 
m andan ozod etish yoki ilm istagida talabalik qiyinchiliklarini 
b o ‘yniga olish kabilami o ‘z ichiga oladi. Biroq ekstrem istlar bu 
haqda imkon qadar sukut saqlashni afzal biladilar. Aslida hech 
qanday dunyoviy qiyinchiliklar barcha dinlar tom onidan gu- 
nohi azim hisoblanadigan va dindan chiqish deb e ’tiro f etiladi- 
gan o ‘zini o ‘zi o ‘ldirishni oqlay olmaydi. Ekstremistlar esa bu 
kabi shaxslami «Islom va xalifa davlati barpo etish yo‘lida qurbon 
b o ‘lish shahidlar darajasiga ko‘taradi», deb aldab, ulardan o ‘z 
yovuz maqsadlarida foydalanishga urinadilar.
T a’kidlash zarurki, «shahid»lar berishdek jirkanch usul Fa- 
lastin jangari terroristik tashkilotining Isroilga, Checheniston- 
dagi jangarilarning Rossiyaga qarshi ayirmachilik harakatlarida 
tobora ko‘proq kuzatilmoqda. Turli xalqaro terroristik tashkilotlar 
va fondlar tom onidan uzluksiz ravishda «shahid»lar oilasiga 
m oddiy va m a’naviy yordam ko‘rsatilmoqda.
Masalan, Falastinda «shahidlik» xaridorgir tovar b o ‘lib, o ‘zini
315

---

o ‘zi o ‘ldirish orqali terroristik akt uyushtirishga rozi b o ‘lgan 
shaxslar katta pul (taxminan 20 ming AQSH dollari) olish bilan 
birga o ‘z oilalarining moliyaviy ta ’minlab qo‘yilishiga kafolat 
oladilar1.
Ba’zi tadqiqotchilar fikricha, «shahid» yoki «qurbon» bo‘lish
— faqat bir vositadir. Shahidlikning ortida muayyan kuchli maf- 
kura va e ’tiqod yotadi. Bunday mafkura va e ’tiqod bir kunda 
shakllanmaydi. «Shahid» qachonki, ijtimoiy-siyosiy va shaxsiy 
individual hayotda adolatsizliklarga uchrasa, unda ijtimoiy mavqe 
uchun hech qanday um id qolmasa, kelajagini tasaw ur eta ol- 
masa, o ‘zini jismoniy qurbon qilishga (o‘z joniga qasd qilishga) 
ruhan tayyor bo‘ladi2.
G'arazli siyosiy maqsadlami ko'zlovchi kuchlar qo‘lidagi «vo- 
sita»ga aylangan bunday kishi irodasi zaif, ongiga singdirilgan 
vazifani so‘zsiz bajaradigan zombiga aylanadi. Bu hodisaning 
siyosiy jihati shundaki, jismoniy qurbonlik faqat vosita bo‘lib, 
«qurbonlik» ijtimoiy hayotni larzaga solish, ijtimoiy barqaror- 
likni izdan chiqarish, m azkur hodisaga hokimiyatning e ’tibori- 
ni qaratish uchun sodir etiladi.
Diniy terrorizm bu yo‘lda jamiyatning ijtimoiy mavqeyi, tabiiy 
biologik jihatlari nuqtayi nazaridan zaif tabaqalari, xususan, 
ayollar va bolalardan keng foydalanmoqda. Sharq ayollarining 
m illiy libosi, tekshiruv vaqtida k o ‘p in ch a to'x tatilm aslig i 
portlovchi moslamani yashirish imkonini beradi.
Terrorizmning har qanday ko‘rinishlarini oldini olish vazi- 
fasi qator huquqiy tadbirlam i amalga oshirishni taqozo etadi. 
Jumladan:
1. Davlatning ijtimoiy siyosati ijtimoiy norozilikni keltirib 
chiqarmasligi, ya’ni adolatsizliklarga olib kelmasligi lozim. Aks 
holda ekstrem ist k u ch lar rasm iy siyosiy tartib n i q o 'p o rib
tashlashda jam iyatning ezilgan qatlam laridan ijtimoiy baza 
sifatida foydalanishga urinadilar.
2. Inson resurslaridan oqilona foydalanish, bozor munosabat-