Siyosatshunoslik

sinfiy tabiatiga к о
‘
ra:
—
ishchi partiyalarga (sotsial-demokratik, kommunistik);
— burjua partiyalariga (mayda burjua partiyalari, milliy 
burjuaziya partiyalari);
— o‘rta tabaqalar partiyalariga (demokratik partiyalar);
— sinflararo partiyalarga (ishchi-dehqon, ziyolilar, millat- 
chilar partiyalari);
— dehqonlar partiyalariga bo‘linadi.
Siyosiy faoliyat vositalariga ко ‘ra:
—
parlament va noparlament partiyalarga.
Mavjud ijtimoiy tuzumga nisbatan munosabatlariga ко ‘ra:
—
inqilobiy, reformistik, liberal, konservativ partiyalarga 
bo‘linadi.
Tarkibiy tuzilishiga ко ‘ra:
—
kadrlar partiyalariga va ommaviy partiyalarga.
Jamiyatning siyosiy tizimida egallagan o ‘rinlari va rollariga
ko‘ra:
— hukmron va kam ta ’sirli partiyalarga, so‘l, markaz, o ‘ng 
partiyalarga hamda muxolif partiyalarga bo£linadi.
Mafkuraga munosabatiga ко ‘ra esa siyosiy partiyalar:
— o‘ta mafkuralashtirilgan partiyalarga va pragmatik parti­
yalarga bo‘linadi.
Endi yuqorida qayd etilgan mezonlar bo‘yicha partiyalami 
turlarga ajratishni batafsilroq tahlil qilamiz.
Partiyalami tarkibiy tuzilishiga ko‘ra kadrlar partiyalari va 
ommaviy partiyalarga bo'lish 1950-yillarda mashhur fransuz 
siyosatshunosi va sotsiologi M. Dyuverje tomonidan ishlab chi- 
qilgan. Kadrlar partiyalari XIX asrning o'rtalarida siyosatdagi 
elektoral qo‘mita va parlament guruhlarining evolyutsion rivoj- 
lanishi natijasida paydo bo‘lgan.
Shuning uchun kadrlar partiyalari o‘z a ’zolarining oz sonli-
153

---

ligi, a’zolik majburiyatlarining oddiyligi bilan ajralib turadilar. 
Bunday partiyalar, awalo, professional siyosatchilarga, moliya 
elitasiga suyanadilar. Chunki, professional siyosatchi va moliya 
elitasi partiyani moddiy jihatdan ta ’minlay oladi. Kadrlar