Siydik ayirish kasalliklari va ularning oldini olish. Darsning maqsadi: a ta’limiy maqsad

(Internetdan olingan ma’lumotlar)
Ayirish a’zolarining kasalliklari ikkiga bo’linadi.
1. Buyrak va siydik yo’llarining yallig’lanishi.
2. Buyrak va siydik yo’llarining tosh kasalliklari.
VI. Modul dasturi topshiriqlari yuzasidan kichik guruhlar o’rtasida boshqotirmalar orqali bilimlarini sinab ko’rish.

7. 
   Modul dasturini yakunlash.
   
8. 
   Yangi mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimini mustahkamlash va berilgan topshiriqlar asosida bilimini baholash.
   

Masala: Bitta nefronning uzunligi 50mm 2mln ta nefronning uzunligi qancha?

Berilgan: 1 ta nefron L– 50mm
2mln nefron L - ? mm

Yechish: 1ta – 50 mm

Javob: 100km

“Idrok xaritasi”

Venula

Arteriolalar

Buyrak venasi

Kapillyarlar

Buyrak arteriyasi

Kapillyar

150 gr

Siydik yo’li

Buyrak

Siydik pufagi

Shilliq qavat

Muskul qavat

Seroz qavat

500-700 ml

Shilliq qavat

Muskul qavat

Seroz qavat

Shumlyanskiy –Baumen kapsulasi

Egri-bugri kalavasimon kanalchalar

Malpigi tuguni

AQLIY HUJUM

1. 
   Ayirish a’zolariga nimalar kiradi? (teri, o’pka, buyrak).
   
2. 
   Teri orqali qanday moddalar ajraladi? (oz miqdorda suv, tuz, azot qoldiqlari).
   
3. 
   Sidik ayirish a’zolariga nimalar kiradi? (buyraklar, siydik yo’li, sidik pufagi).
   
4. 
   Buyrak to’qimasi necha qavatdatdan iborat? (tashqi qaramtir po’st va ichki oqimtir mag’iz qavati).
   
5. 
   Har bir buyrakning o’rtacha og’irligi nechta gramm? (150 gramm).
   
6. 
   Harbir buyrakda o’rtacha qancha nefron bor? (1 million).
   
7. 
   Har ikkala buyraklaridagi nefronlarning o’rtacha umumiy uzunligi necha metr? (100 km).
   
8. 
   Buyraklarning egri bugri kalavasimon kanalchalarining uzunligi – 120 km.
   
9. 
   Shumilyanskiy – Baumen kapsulasiga arteriya tomiri kirib, mayday tomirchalarga ya’ni to’rsimon kapillyarlarga bo’linib qanday tugunni hosil qiladi? (Mal’pigi tuguni).
   
10. 
    Sidik yo’li uzunligi katta yoshli odamlarda o’rtacha necha smni tashkil etadi? (30 sm) diametri 6-8 mm.
    
11. 
    Buyrakdagi siydik hosil bo’lishi necha fazadan iborat va qaysilar? (ikki fazadan – filtratsiya,reobsorbsiya).
    
12. 
    Birlamchi siydik tarkibida qanday moddalar bo’ladi? (oqsildan tashqari-qand, amino kislotalar, suv, mineral tuzlar va boshqalar).
    
13. 
    Katta odamlarda bir kecha kunduzda qancha birlamchi sidik filtirlanadi? (100 l).
    
14. 
    Buyrakning funksiya qanday boshqariladi? (nerv va gumoral yo’llar bilan boshqariladi).
    
15. 
    Reabsorbsiya jarayonini kuchaytiruvchi siydik ajralishini kamaytiruvchi garmon. (Antidiaretik garmon).
    
16. 
    Reabsorbsiya jarayonini pasaytirib, sidik ajralishini garmon (tiroksin).
    
17. 
    Bitta nefron necha minut ishlaydi? (15 minut ishlaydi, 40-45 minut dam oladi).
    
18. 
    Sidik ayirish a’zolarining kasalliklari necha xil turga bo’linadi? (ikkiga: yallig’lanish, tosh kasalliklari).
    
19. 
    Yallig’lanish kasalliklarning kelib chiqish sabablari (angina, kariyes, o’pka yallig’lanish kasalliklarning davolanmaganlik natijasida).
    
20. 
    Buyrakda tosh to’planishi sababi? (odam organizmida tuz almashinuvining buzilishi).
    
21. 
    Buyrakda tosh hosil bo’lishini oldini olish uchun nima qilish kerak? (qaynatilgan suv, choy ichish jismoniy mashqlar bilan doimiy shug’ullanish kerak).
    
22. 
    Ikkilamchi siydikning hajmi? (1,-1,5 l).
    

Dars jarayoni davomida guruhlarning to’plagan ballari e’lon qilinadi. G’olib guruhlar aniqlanadi.

Guruhlardan:

1. 
   “Eng zo’r notiq”
   
2. 
   “Eng zo’r shifokor”
   
3. 
   “Eng zo’r ekspert”
   
4. 
   “Eng xotirasi” kuchli o’quvchilar aniqlanadi. Medalyonlar bilan rag’batlantiriladi.
   

O’quvchilarning qo’lga kiritgan natijalari haqida aytib o’tiladi.
O’quvchilarni baholash.

Uyga vazifa : “Buyrak tosh kasalliklari ” mavzusidan, qo’shimcha adabiyotlardan va internetdan foydalanib referat yozib kelish.