Sivilizatsiya” tushunchasi

GLOSSARIY:


Absolyut (lot. absolutus — shak-shubhasiz, cheklanmagan, mutlaq) - shak-shubha-siz, shartsiz, hech qanday shart-sharoitlarga bog’liq bo’lmagan, cheklanmagan, poyoniga yetgan, mukammal degan ma’nolarni bildiruvchi tushuncha
Avtoxton (yunon) – tub aholi, mahalliy yer egasi bo’lgan xalq, mamlakatning ibtidoiy aholisi yoki aborigenlar.
Animizm (lotincha animu – ruh) – tabiatdagi barcha narsalarni, tabiat kuchlari va hodisalarini jonli deb tushunish, ularda g’ayri tabiiy kuch bor deb tushunishdir. Animistik tasavvurlar mana shunday ma’nodja ibtidoiy e’tiqodlar va dinlarnig barchasida u yoki bu tarzda mavjuddir. Bu tushunchani o’tgan asrda ilm-fanga kirgan E.Teylor animizmni “eng kam quyi din”, umuman dinning dastlabki bosqichi deb qaragan.
Antropogenoz(yunon) - odamning paydo bo’lish jarayoni.
Domestikatsiya ( ing. domesticated) – hayvonlarni inson tomonidan qo’lga o’rgatish va ularni ko’paytirish.
Joytun madaniyati — O’rta Osiyoning neolit davriga oid eng qadimgi o’troq dehqonchilik madaniyati markazlaridan biri (mil. av. 6—5-ming yillik). Ashxoboddan 30 km shimolda joylashgan qadimgi o’troq dehqonlar qishlog’i xarobasi nomidan olingan. 1952 yildan Janubiy Turkmaniston arxeologiya kompleks ekspeditsiyasiqazish ishlari olib borgan. 10 dan ortiq yodgorliklar (Chag’illitepa, Pessejiktepa, Chopontepa, Nayzatepa, Joytun va b.) ni tekshirgan. Bu urug’doshlik manzilgohlarining har biri 0,5—2 ga maydonni egallagan. Somonli guvaladan qurilgan bir xonali uylar (25—45 m²) sahni oq ganchli loy bilan suvalgan, ayrimlari qizil va qora rangga bo’yalgan. Har bir xonada o’choq, g’alla o’rasi, supa bo’lgan. Ayrim xonalar o’rtasida katta otashkada bo’lib, umumiy sajdagoh vazifasini o’tagan. Manzilgohlarda ombor, sopol idishlar pishiriladigan maydonchalar bo’lgan. 3 madaniy qatlamdan iborat Joytun manzilgohi to’la o’rganilgan. Uning maydoni 0,5 ga, yuqori qatlami 35— 40 xonadan, o’rta qatlami 29 xonadan iborat. Manzilgohlardan bolalar suyagi topilgan, kattalar tashqariga ko’milgan. Aholi, asosan, dehqonchilik, chorvachilik, ovchilik bilan shug’ullangan. Aholi chaqmoqtoshdan qirg’ich, o’roq, randa, pichoq; suyakdan igna, bigiz; tosh o’g’ir va b. buyumlar yasagan. Sopol idishlar somonli loydan ishlanib, ba’zilarining sirti qizil angob bilan bo’yalgan.
Jarmo- Iroqning Kirkuk shahridan sharqda joylashgan Zagros tog’laridagi manzilgoh. 1948-1954 yillarda R.Breydvudning qazishmalari 16 qatlamni aniqlagan. Dehqonchilik mavjud bo’lgan. 11-5-6 ming yil avval.
Iyerixon — O’lik dengizning shim.-g’arbida, Iordan daryosi vodiysida joylashgan shahar. Mil. av. 7—2-ming yillikda Falastindagi qadimgi manzilgoh. Neolit va jez davriga oid manzilgoh qoldiqlari, mustahkam qo’sh devori bo’lgan shahar xarobasi (mil. av. 18—16-a.lar), maqbaralar ochilgan. Mil. av. 2-ming yillikning oxirlarida yahudiy qabilalar tomonidan vayron qilingan. Bibliya rivoyatiga ko’ra, Iyerixonning devorlari dushman karnaylari sadosidan («iyerixon karnaylari») qulab tushgan.