Sitall va shlakli sitall ishlab chiqarish texnologiyasi reja

 
4. Katalitik kristallanish. 
Sitall mahsulotlari ishlab chiqarishda asosiy kristall fazasi donalarining o’lchami kichkina, 
ya’ni 1 mkm dan kamroq bo’lishi haqida yuqorida gapirgan edik, ammo bu o’lchamdagi 
kristallarga ega bo’lgan materialni shisha asosida olish oson ish emas. Olimlar bu muammoni 
faqatgina XX asrning o’rtalariga kelib ijobiy hal qilishga erishdilar. Bunday nozik vazifa 
katalizatorlar yordamida va ishtiroki ostida hal etildi. 
Shu kunga qadar mutaxassislarga 2 tipli kristallash jarayoni ma’lum: 
1. Gomogen kristallash jarayoni; 
2. Geterogen kristallash jarayoni. 
Gomogen kristallash jarayoni orqali sitall buyumlarini olish qiyin. Chunki unda kristallash 
jarayonini qay darajada olib borishimizdan qat’iy nazar katta o’lchamli kristallar paydo bo’ladi. 
Natijada olinayotgan mahsulotning xususiyatlari yomonlashib qoladi. 
Geterogen kristallash jarayoni esa katalizatorlar yoki kristallanish nukleatorlarini qo’llash 
orqali olib boriladi. Stuki va boshqa tadqiqotchilarning yozishicha, sitall olishda qo’llaniladigan 
katalizatorlar quyidagi talablarga javob berishi kerak: 

---

1. Yuqori temperaturada shisha tarkibida butunlay erib ketishi va shaffof shisha massasi hosil 
qilishda qatnashishi, harorat pasayyotganida esa shisha hajmida juda ko’p sonli kristallanish 
markazlarini hosil qilishi; 
2. Past temperaturalarda qisman erishi, shu tufayli kristallarning o’lchami juda mayda 
bo’lishi va shishaning shaffofligiga ta’sir ko’rsatgan bo’lishi; 
3. Shisha massasida kristallanishga oid yangi muxit hosil qilish energiyasining past bo’lishi 
va shu tufayli past temperaturada kristallanish markazlarini hosil qilishda aktivlik ko’rsatish; 
4. Katalizator sifatida ishlatilayotgan va shisha haroratining pasayishi tufayli birlamchi 
kristallanish markazlarini hosil qilayotgan moddalarning reshetkasi shishadan ajralib chiqayotgan 
kristallar - kordierit, spodumen, vollastonit va boshqalarning reshetkasiga yaqin bo’lmog’i. 
Oradagi farq 10-15% dan oshmasligi kerak.