Sirtqi fakultet

2.Narx shakllanishi uslublarini tanlash.
Korxona tovarga bo’lgan talabni, tovar ishlab chiqarish uchun sarf bo’lgan
yalpi xarajatlarni hisoblab chiqib va raqobatchilar narxini o’rganib, o’zining
tovariga narx shakllanish uslublarini belgilaydi. Odatda, tovarning narxi juda past
va juda yuqori ham bo’lmasdan, balki shu ikki ko’rsatkich oralig’ida bo’lishi
maqsadga muvofiqdir. Buning sababi shundaki, past narx foydani taьminlamaydi,
yuqori narx esa talabni shakllantirmaydi.

Korxona narx shakllanishi muammosini echar ekan, u yuqorida keltirilgan

mulohazalardan birini tanlab ish ko’radi. Bunda korxona tanlangan uslub tovarning
aniq narxini hisoblashda to’g’ri ekanligiga ishonib faoliyat yuritadi. Quyidagi 35-
chizmada narx belgilashning 3 xil usuli ko’rsatilgan.
Narx belgilashning xarajatlarni hisoblashga asoslangan usuli. Bu usul
eng oddiy hisoblanib, mahsulot tannarxiga shu mahsulotni ishlab chiqaruvchidan iste'molchigacha etkazib berishgacha bo’lgan jarayonda vujudga keladigan xarajatlarni va korxonaning oladigan foydasini qo’shishga asoslanadi.
Har xil tovarlar uchun savdo ustamalari bir-biridan farq qiladi. Narxni
aniqlashga bunday yondashuvda bozor talabi va raqobatchilar narxi hisobga
olinmaydi. Bundan tashqari, sotiladigan mahsulotning hajmini aniqlash qiyin bo’lganligi sababli, ishlab chiqarish xarajatlarining hajmini aniqlashda ham
qiyinchilik tug’iladi. Shunga qaramasdan, bahoni aniqlashning bu usuli tez-tez qo’llaniladi, chunki bu usul oddiy va tushunarlidir. Narx belgilashning xarajatlarni hisoblashga asoslangan uslublaridan yana biri zararsizlik va maqsadli foydani
ta'minlashning tahlili asosida olib boriladigan usul hisoblanadi.

3. Narx strategiyalari
Narx strategiyasi deganda narxlashtirish sohasidagi qarorlar va
tadbirlarning kompleksi tushuniladi. Ma'lumki, bozor sharoitida ishlaydigan har bir
korxona, dastavval, narxlarni aniqlashning strategiyasi va tamoyillarini ishlab
chiqish talab etiladi. Ana shularga amal qilsagina korxona o’z oldiga qo’yilgan vazifalarni muvaffaqiyatli hal etishi mumkin bo’ladi. quyidagi narx belgilash
sohasida qo’llanilishi mumkin bo’lgan strategiyalarning ba'zi birlari bilan
tanishamiz.
Bozorda barqaror vaziyatni saqlash strategiyasi. Bu strategiyani korxona
faoliyatining rentabelligi va boshqa iqtisodiy ko’rsatkichlari barqaror bo’lgan
hollardagina qo’llash mumkin bo’ladi. Ko’pchilik hollarda rentabellik (fondlarga nisbatan) 10-15 foizni tashkil etsa, bu korxona qoniqarli faoliyat ko’rsatayotgan korxona deb hisoblanadi. Foydani maksimallashtirish, rentabellik darajasini oshirish strategiyasi.
Narx belgilashning bu strategiyasidan maqsad daromadlarni oshirish va
korxonaning takror ishlab chiqarish, shuningdek, investitsion imkoniyatlarini ham
kengaytirishdan iboratdir.
Yetakchi orqasidan yurish strategiyasi.Narxlarning bozor darajasi
bozorda harakat qilayotgan yirik korxonalarning soni va ularning narx
strategiyasiga ham bog’liq bo’ladi. Bunday sharoitda kichik korxonalar narx
jihatidan etakchi bo’lgan korxonalarning ta'sirida bo’ladi. Demak, bu erda korxona
narxlashtirishning etakchi orqasidan yurish strategiyasini qo’llashi foydadan holi emas. Albatta, etakchi vaziyatni egallab turgan korxona maqsadga muvofiq narx belgilashga harakat qiladi.