Sirtqi fakultet

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

SIRTQI FAKULTET

“IQTISODIYOT, BOSHQARUV, SOLIQLAR VA SUG’URTA” KAFEDRASI

“MENEJMENT” TA’LIM YO’NALISHI 2-KURS M-80 GURUXI TALABASI XOKIMOVA NILUFARNING “MARKETING MENEJMENT” FANIDAN
MUSTAQIL ISHI

TOSHKENT-2021
Marketing narx strategiyasi
Reja:

1. 
   Marketing tizimida narx tushunchasi va narxning shakillanishi.
   
2. 
   Narx shakillanish uslublarini tanlash.
   
3. 
   Narx strategiyalari.
   

1. Marketing tizimida narx tushunchasi va narxning shakllanishi

Marketing kompleksida narx ikkinchi element bo’lib, daromadni

belgilaydigan asosiy ko’rsatgichdir. Narx deganda maxsulot, xizmatlar uchun va uni sotib olish uchun iste'molchi sarf qiladigan pul miqdorini tushunamiz. Lekin, narx hamma vaqt ham pul shaklida ifodalanmaydi. Masalan, barter naturalmashishining qadimiy shakli hisoblanadi.
Makroiqtisodiy nazariya bundan 150 yil ilgari ham, tovarni sotishga faqat
narx yordamida ta'sir ko’rsatishi mumkin deb uqtirib o’tgan. Bu vaziyatni yuqori baholashnining asosiy sababi shundan iboratki, Adam Smit va David Rikardolar davrida faqat bir xil xom-ashyo va bir xil iste'mol tovarlari ishlab chiqarilib, iste'molchilar diqatini tovarning markasi, o’rami va reklamasi yordamida jalb qilish imkoniyati deyarlik mavjud bo’lmagan. Ikkinchidan, mahsulot narxiga siyosiy e'tibor qaratilganligi, pulni miqdor jihatidan oson o’lchash mumkinligi va narxni sifatga nisbatan talab va taklifda oson qo’llash mumkinligi bilan tushuntiriladi.
Foydadan tashqari narx tovarning sotilish hajmiga, moliyaviy
ko’rsatkichlariga, bozor ulushiga katta ta'sir ko’rsatadi. Ko’p hollarda, korxona tovarni eng yuqori narxda sotib, darhol foyda olishni ko’zlamasdan, egiluvchan narx siyosatini yuritishi kerak.
Raqobatchilar o’z faoliyatlarida ham narxga katta e'tibor beradilar. Tovar
bozorda narx asosida va narxsiz ham raqobat qila olishi mumkin.
Narx raqobati deganda tovarning narxini o’zgartirish yo’li bilan raqobat
kurashiga borish tushuniladi. Bunda, ko’pchilik hollarda narxni pasaytirishga harakat qilinadi. Albatta, narxni pasaytirayotgan firma yoki korxona raqobatchiga
nisbatan kam xarajatlarga ega bo’lishi kerak. Korxona "narx urushi"ni e'lon
qilishdan oldin o’zining va raqobatchining iqtisodiy barqarorligini obdon
o’rganishi talab etiladi. Aks holda "narx urushi"ni e'lon qilib, mag’lubiyatga ham
uchrash mumkin. Agar, raqobatchilar bir xil sharoitda bo’lsalar, u holda "narx urushi" o’z ahamiyatini yo’qotadi.
Narxsiz raqobatda esa narxning roli kamaytirilmaydi, balki birinchi o’rinda
tovarning xususiyati, markasining obro’-e'tiboriga, servis darajasi va tovar bilan bog’liq boshqa omillarga e'tibor qaratiladi.
Narxning katta-kichikligiga ichki va tashqi omillar ta'sir ko’rsatadi.
Ichki omillarga korxonaning maqsadi, marketingi, marketing kompleksining
ayrim elementlariga nisbatan qo’llaniladigan strategiya, xarajatlar va boshqalar
kiradi.
Korxona asosiy maqsadini o’zining rivojlanishida deb bilsa bir narx, mavjud
faoliyatini uzoq muddat saqlab qolishga qaratsa boshqa narx belgilashi mumkin.
Masalan, raqobat kuchaysa, iste'molchilarning ehtiyoji o’zgarsa, mamlakatdagi
qtisodiy ahvol yomonlashsa korxona ishlab chiqarish quvvatining ma'lum bir
qismidangina foydalanishga harakat qiladi. Korxona o’zining faoliyatining to’xtab
qolmasligi, tovarlariga bo’lgan talabni oshirish maqsadida ularni past narxlarda ham sotishga majbur bo’ladi. Aks holda, u o’z tovarlariga yuqori narx belgilaydi.
Marketing faoliyati nuqtai nazaridan narxning shakllanishiga quyidagicha
yondashuvlarni ko’rib chiqish mumkin:
- foydani uzoq muddat davomida maksimal darajaga ko’tarish;
- foydani qisqa muddat davomida maksimal darajaga ko’tarish;
- tarmoqda narx lideri statusini saqlab qolish;
- yangi raqobatchilar paydo bo’lishiga to’sqinlik qilish;
- savdo vositachilari tomonidan befarqlikni saqlab qolish;
- korxonaning obro’sini saqlab qolish;
- "kuchsiz mahsulotlar"ni sotishni yaxshilash;
- "narx urushi"ning oldini olish.