Sirtqi” fakultet “Bank ishi” Yo‘nalishi

Balansning to‘g‘ri tuzilganligi quyidagi tartibda tekshiriladi:

1. 
   kunlik balansning aktiv va passivlarning qoldiqlar bo‘yicha yakunlari tengligi (aktiv hisobvaraqlari qoldiqlarining majburiyatlar hisobvaraqlari qoldiqlari plyus kapital hisobvaraqlari qoldiqlariga tengligi);
   
2. 
   "Ko‘zda tutilmagan holatlar" hisobvaraqlari qoldiqlari yakunining to‘g‘riligi, shu hisobvaraqlar bilan ularga tegishli kontr-hisobvaraqlar qoldiqlarining o‘zaro tengligi;
   
3. 
   aktiv hisobvaraqlarda kredit qoldiq (kontr-aktiv hisobvaraqlardan tashqari), passiv hisobvaraqlarda debet qoldiq (kontr-passiv hisobvaraqlardan tashqari) bo‘lmasligi;
   
4. 
   aktiv hisobvaraqlarga ochilgan kontr-aktiv hisobvaraqlar qoldig‘i shu aktiv hisobvaraq qoldig‘idan ortiq bo‘lmasligi, passiv hisobvaraqlarga ochilgan kontr-passiv hisobvaraqlar qoldig‘i shu passiv hisobvaraq qoldig‘idan ortiq bo‘lmasligi;
   
5. 
   Bosh bankda ochilgan 16100 va 22200-hisobvaraqlari qoldiqlari hamda ular bo‘yicha ochilgan ikkinchi tartibli mos hisobvaraqlarning qoldiqlari o‘zaro teng bo‘lishi;
   
6. 
   asosiy vositalar, daromadlar va xarajatlar hamda bank kapitali hisobi faqat milliy valyutada yuritilishini ta’minlash va balansning rezident va norezident ustunlarini shunga mos ravishda to‘ldirilganligi.
   

Balansning to‘g‘riligiga ishonch hosil qilgandan so‘ng kunlik buxgalteriya hisoboti sifatida bir nusxa balans (Bosh bankda butun bank bo‘yicha, filiallar esa o‘z filiallari bo‘yicha) chop etiladi.
Bankning yagona kunlik balansi bank rahbari va Buxgalteriya hisobi va hisoboti departamenti direktori (boshqarma boshlig‘i) tomonidan imzolanishi lozim.
Filiallar balansi filial boshqaruvchisi va uning bosh buxgalteri tomonidan, kassa operatsiyalari bo‘yicha hisobotlarga ulardan tashqari kassa mudiri yoki mas’ul kassa xodimi imzo chekadi.
Banklar balansi boshqa zarur ma’lumotlar bilan birgalikda Markaziy bankka taqdim qilish uchun Bosh serverdan Axborotlash boshqaruv tizimi (bundan keyingi o‘rinlarda ABT deb yuritiladi)ga uzatiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining Buxgalteriya hisobi, hisoboti va davlat byudjeti kassa ijrosi departamenti tijorat banklari va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining hududiy Bosh boshqarmalarining balanslarini alohida jamlab, so‘ngra butun respublika banklari bo‘yicha yig‘ma balans tuzadi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bank balansi Buxgalteriya hisobi, hisoboti va davlat byudjeti kassa ijrosi departamenti tomonidan, tijorat banklari balanslari Kredit tashkilotlari faoliyatini litsenziyalash va tartibga solish departamenti tomonidan tahlil qilinadi. Tahlil natijalari bo‘yicha tijorat banklariga tegishli ko‘rsatmalar beriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankning vakolatli departamentlari ABT dan o‘rnatilgan tartibda balans va boshqa tegishli ma’lumotlar olishi mumkin.

XULOSA
Globallashuv va axborot texnologiyalari asrida iqtisodiyotning barcha sub’ektlari bir-biri bilan tezkor aloqa o’rnatishi hamda yangiliklarni zudlik bilan faoliyatda joriy qilish masalalarini ko’ndalang qo’ymoqda. Iqtisodiyotning tadbirkorlik sohasida band bo’lganlar esa bunday holatda tijorat banklari tomonidan tezkor, sifatli, arzon va xavfsiz to’lovlarni amalga oshirilishni xohlashadi. Ayni shunday bir vaziyatda tijorat banklari faoliyatida bank mahsulotlari va sifatini oshirishda innovatsion yondashuv talab etiladi.
Hozirgi kunda yurtimizda tijorat banklari ko’rsatayotgan zamonaviy xizmatlarning soni hamda sifati bozor iqtisodiyoti talablariga mos holda rivojlanmoqda hamda ushbu jarayonlar yetarlicha qonuniy baza yordamida tartibga solinmoqda.
O’zbekiston Respublikasining “Bank va banklar to’g’risida”gi Qonunida bank atamasiga tushuntirish berilganda bu tashkilot uchta operatsiyani albatta amalga oshirishi kerakligiga urg’u berilgan.Bulardan biri kredit berish operatsiyasidir.
Buxgalteriya hisobi tamoyillarining e'lon qilingan yaqinlashuviga qaramay, Rossiya buxgalteriya hisobi va hisobotining o'ziga xos xususiyatlari korporativ darajada ham, O‘zbekiston Respublikasi davlat nazorat organlarining talablari darajasida ham ma'lumotlarni taqdim etishga yagona yondashuvni ta'minlay olmaydi. Taxmin qilish mumkinki, haqiqatda G'arbiy va Rossiya buxgalteriya hisobining to'liq kombinatsiyasiga erishish jarayoni bir yildan ko'proq vaqtni oladi, banklar, shu jumladan xorijiy banklar uchun o'tish davri shartlarining o'zgarishi doimiy ravishda bank dasturiy ta'minotida jiddiy o'zgarishlarni talab qiladi.
O‘zbekiston Respublikasining jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvining kengayishi va uning investitsion jozibadorligining o'sishi bilan G'arb banklari O‘zbekiston Respublikasida o'zlarining sho''ba banklarini ochgan holda Rossiya bozoriga ko'proq e'tibor qaratmoqdalar. Ushbu tuzilmalar, qoida tariqasida, xalqaro buxgalteriya hisobi va hisobot standartlari (IAS, GAAP) qoidalariga muvofiq tuzilgan bazaviy tizim sifatida korporativ asosiy bank tizimidan foydalanadi. Bunday holda, bunday tashkilotlar nazorat organlariga majburiy hisobotlarni taqdim etish bilan Rossiya Banki tomonidan belgilangan ota-ona tuzilmalarining korporativ standartlari va buxgalteriya hisobi talablarini birlashtirish qiyin vazifaga duch kelishadi. O‘zbekiston Respublikasi Bankining talablari IAS (GAAP) ga qaraganda qat'iyroq va batafsilroq va majburiy ekanligini hisobga olsak, xorijiy banklar ularga qat'iy rioya qilishning haqiqiy muammosiga duch kelishadi.
Hozirgi vaqtda buxgalteriya hisobi tamoyillarining e'lon qilingan yaqinlashuviga qaramay, Rossiya buxgalteriya hisobi va hisobotining o'ziga xos xususiyatlari korporativ darajada ham, Rossiya davlat nazorat organlarining talablari darajasida ham ma'lumotlarni taqdim etishga yagona yondashuvni ta'minlay olmaydi. Taxmin qilish mumkinki, haqiqatda G'arbiy va O‘zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining to'liq kombinatsiyasiga erishish jarayoni bir yildan ko'proq vaqtni oladi, banklar, shu jumladan xorijiy banklar uchun o'tish davri shartlarining o'zgarishi doimiy ravishda bank dasturiy ta'minotida jiddiy o'zgarishlarni talab qiladi.
IASning asosiy tamoyillaridan biri tarkibning shakldan ustunligidir. Buxgalteriya hisobi xalqaro standartlar qoidalariga muvofiq amalga oshirilganda, bitimlar yoki boshqa hodisalarning mazmuni ko'pincha huquqiy shaklga mos kelmaydi, lekin bitimning iqtisodiy mohiyatini aks ettiradi.O‘zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobi qoidalariga ko'ra, bitimlar odatda ularning huquqiy shakliga muvofiq qat'iy hisobga olinadi.
IAS buxgalteriya hisobini qurishda konservatizm va ehtiyotkorlik tamoyili ma'lumotlarning noaniqligi bilan hisobga olinishi iloji boricha ehtiyotkorlik bilan, ya'ni barcha mumkin bo'lgan yo'qotishlarni hisobga olgan holda va mumkin bo'lmagan daromadlarni hisobga olmasdan amalga oshirilishini anglatadi. O‘zbekiston Respublikasi qoidalari bunday baholashlarni nazarda tutmaydi, amalga oshirilgan barcha operatsiyalar to'g'risidagi ma'lumotlar buxgalteriya hisobiga kiritiladi.
Moliyaviy hisobotlarda (tashqi va ichki) operatsiyalarni qayd etish qoidalarini belgilaydigan korporativ va xalqaro standartlardan farqli o'laroq, Rossiya standartlari analitik hisoblarni ochish va raqamlash qoidalariga va buxgalteriya yozuvlarini kiritish qoidalariga qadar buxgalteriya operatsiyalarini hisobga olish qoidalarini qat'iy tartibga soladi.
Shunday qilib, kredit tashkilotlari faoliyati to'g'risidagi ma'lumotlarning solishtirilishini ta'minlashning turli darajalari: O‘zbekiston Respublikasida - bu buxgalteriya yozuvlari va G'arbda - xalqaro standartlarga muvofiq operatsiyalarni hisobga olish asosida tuzilgan hisobot darajasida. tamoyillari. Natijada, O‘zbekiston Respublikasidagi xorijiy bank O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki standartlariga muvofiq birlamchi buxgalteriya ma'lumotlarini taqdim etishda jiddiy qiyinchiliklarga duch kelmoqda.Hozirgi kunda yurtimizda tijorat banklari ko‘rsatayotgan zamonaviy xizmatlarning soni hamda sifati bozor iqtisodiyoti talablariga mos holda rivojlanmoqda hamda ushbu jarayonlar yetarlicha qonuniy baza yordamida tartibga solinmoqda.