Sirtlar va vint sirtlari haqida Umumiy ma'lumot. To'gri gelikoid. Og’ma gyelikoid

Og’ma gelikoid sirti- yasovchi to’g’ri chiziq doiraviy silindr o’qi doimo o’tkir burchak bo’yicha kesadi va bir uchi nuqta bilan silindr sirti bo’yicha sirpanib, vintsimon harakatidan hosil bo’ladi.Yoyiladigan gelikoid sirti- yasovchi to’g’ri chiziqning hamma vaqt silindrik vintsimon chiziqqa urinma vaziyatda saqlab harakatlantirish natijasidan hosil bo’lgan sirt yoyiladigan gelikoid sirt deyiladi. Sirtning qaytish qirrasi vint 102 chiziqdir, shuning uchun bu sirt bir tekislikka yoyiladi va torslar gruppasiga kiradi. Agar yasovchilarining uzunligi chegaralanmasa, sirtning o’qiga perpendikulyar bo’lgan tekislikdagi izi aylananing evolventasi bo’ladi va bu sirt evolventa gelikoid deb ham ataladi.Vintsimon silindroid sirti- yasovchi to’g’ri chiziqni hamma vaqt silindr o’qiga perpendikulyar vaziyatda saqlab, yo’naltiruvchi ikkita vint chiziq bo’yicha harakatlantirish natijasidan hosil bo’lgan sirt vintsimon silindroid sirt deyiladi

Gelikoid (yun. helikos — spiral va eidos — tur) — vintsimon (spiralsimon) sirt turlaridan biri; toʻgʻri chiziq qoʻzgʻalmas oʻq atrofida doimiy burchak tezligida aylanib, ayni paytda shu oʻq boʻylab doimiy tezlikda ilgarilama harakatlanganda hosil boʻladi. Toʻgʻri chiziq qoʻzgʻalmas oʻqni toʻgʻri burchak ostida kesgan holdagi Gelikoid toʻgʻri gelikoid deyiladi.Gelikoid barcha nuqtalarida oʻrtacha egriligi nolga teng boʻlgan sirtlar (minimal sirtlar) jumlasiga kiradi. Gelikoiddan texnikada keng foydalanilad

Vint sirtlar texnikada ko’p ishlatiladi.

Masalan, rezba, chervyak, parma, prujina va shunga o’xshashlarning sirtlari vint sirtlari bilan chegaralangan.

Vint sirtlar, to’g'ri chiziq yoki uning kesmasi, aylana yoki uning yoyi, sferik sirt, biror egri chiziq va shunga o’xshashlar bilan hosil qilishi mumkin. Vint sirtlarni hosil qilishda vint chiziqlar yo’naltiruvchi chiziq hisoblanadi. Tog’ri chiziqning vint chiziq boylab harakati bilan hosil qilgan vint sirti chiziqli gelikoid sirtlari turiga kiradi.

Vint sirtlarni hosil qilishda vint chiziqlar yo’naltiruvchi chiziq hisoblanadi. Tog’ri chiziqning vint chiziq bo’ylab harakati bilan hosil qilgan vint sirti chiziqli gelikoid sirtlari turiga kiradi. Yasovchi to’g’ri chiziq harakati davomida o’qqa perpendikulyar bo’lib uni kesib o’tsa hosil bo’ lgan vint sirti to’g’ri gelikoid deb, o’q bilan malum o’tkir yoki o’tmas burchak ostida bo’lib uni kesib o’tsa,hosil bo’lgan vint sirti og’ma gelikoid deb aytiladi.

Yasovchi chizikning vintli harakatidan hosil bulgan sirt deyiladi.

Faraz kilaylik AB (A1 B1 A2 B2) chizih o'hi, i bo'lgan SD (S1 D1 S1 D1)vint chizik buylab harakatlansa vint sirt xosil bo'ladi. Unda AV chizikning har bir nuktasi o'hi i bilan ustma-ust tushuvchi vint chizihlarni xosil kiladi. SD n, m, e... vint chizihlari vint sirti parallellari deyiladi.

Sirt o'hi gorizontal proektsiyalar tekisligi h1 ga perpendikulyardir.Tugri chizikning vintsimon xarakati natijasida hosil bo'lgai vint sirti gelikoid deb yuritiladi.

Vint sirtining yasovchi to'hri chizigi uning o'kini kesib utsa, sirt yopik vint sirt va kesma ochih vint sirt (gelikoid) deyiladi.