Sintaksis haqida umumiy ma'lumot

tobe hokim
shaharning ko'chalari,
hammasidan katta,
chumchuqning chug'ur-chug'uri,
o'quvchilarning beshtasi,
beqiyos o'lka,
katta qishloq.
Fe'lli so'z birikmasida hokim so'z fe'l bilan ifodalanadi:
tobe hokim
kitobni o'qimoq,
daftarga yozmoq,
tez yugurmoq,
ohista gapirmoq,
ta'sirli so'zlamoq,
zavq bilan o'qimoq.
TOBE BO'LAKNING HOKIM BO'LAKKA BOG'LANISH YO'LLARI
Tobe bog'lanish doimo ikki qismdan iborat bo'ladi: tobe bo'lak va hokim bo'lak. So'roq bog'lanib kelgan qism hokim, so'roqqa javob bo'lib keluvchi qism tobe bo'lak sanaladi. Masalan, chiroyli (qanday?) ko'ylak, go'zal (qanday?) mamlakat, dalaga (qayerga?) bormoq
Tobe bo'lak hokim bo'lak bilan kelishik, egalik, shaxs-son qo'shimchalari, ko'makchilar va ohang yordamida bog'lanadi. Bunday bog'lanish sintaktik birlikni vujudga keltiradi:
1) gap; 2) so'z birikmasi
Shaxs-son qo'shimchalari yordamida bog'lanish gapni qolgan vositalar (kelishik, egalik qo'shimchalari, ko`makchilar va ohang) yordamidagi bog'lanish so'z birikmasini hosil qiladi.
Qiyoslang:
Gul ochildi (shaxs-son, zamon qo'shimchasi -di yordamida bog'lanyapti) - gap.
Gulning ochilishi (qaratqich va egalik qo'shimchasi yordamida bog'lanyapti) – so`z birikmasi.
SO'Z BIRIKMASIDA SO'ZLARNING O'ZARO BIRIKISH USULLARI
Tobe bo'lakning hokim bo'lakka kelishik, qo'shimchalari, ko'makchilar va tobelashtiruvchi ohang yordamida bog'lanishi so'z birikmasi deyiladi. Tobe bo'lak hokim bo'lakka ma'lum bog'lovchi vosita yordamida bog'lanadi Demak, bog'lovchi vosita tobe bo'lak oxiriga qo'shiladi. Bundan faqat egalik qo'shimchasi yordamida bog'langani mustasno. Egalik qo'shimchasi hokim bo'lak oxiriga qo'shiladi. Tobe bo`lak esa qaratqich kelishigida turadi. Ba'zan qaratqich kelishigi ifodalanmasligi ham mumkin. Masalan, litseyning bog'i -litsey bog'i.
Esda saqlang: Tobe bo'lakni hokim bo'lakka bog'lovchi vositaning qo'shilish o'rni ikki xil bo'ladi; kelishik, ko'makchi ohang tobe qismga, egalik qo'shimchasi esa hokim qismga qo'shiladi. Masalan: choynakdan kattaroq, o'quvchining sovg'alari, qalam bilan chizmoq, kitobning muqovasi, g'oliblik uchun kurashish.