Simulink paketi model yaratish reja

 
22-MA’RUZA 
Robotlarning rivojlanish kvalifikatsiyasi va qo’llanish sohalari 
 
REJA:
1.
Dasturiy boshqarish tizimlari.
 
2.
Robotlarning rivojlanish kvalifikatsiyasi va qo’llanish sohalari 
Tayanch so’zlar: 
boshqarish tizimlari, robot.

DASTURIY BOSHQARISH TIZIMLARI 
 
Hozirgi zamonaviy ishlab chiqarishni avtomatlashtirish asosan hisoblash texnikasini 
qo’llash, robotlarni ishlatish va ilg’or texnologiyalardan foydalanish hisobiga amalga oshiriladi. 
SHuning uchun boshqarishni avtomatlashtirish sohasida yuqori malakali mutaxasislarni 
tayyorlash masalasi talab etiladi. Bu mutaxasislar kelgusida real ishlab chiqarish sharoitida 
qurilmalarni dasturiy boshqarishni bilishlari kerak. Bu sohada eng katta qiyinchiliklardan biri 
o’zbek tilida o’quv-metodik adabiyotlarni kamligi bo’lib, ushbu fanni o’rganuvchilar uchun 
qiyinchiliklar tug’dirardi. Ushbu ma’ruza matnlarini yozishdan maqsad hisoblash texnikasi 
sohasida mutaxasis bo’lmaganlar uchun dasturiy boshqarish tizimlari bilan tinishtirishdan iborat. 

---

Ilmiy texnik jarayonni jadalashtirish ko’p jihatidan ishlab chiqarishni avtomatlashtirish, 
ya’ni avtomatik robotlarni qo’llashga bog’liq. 
«Robot» atamasi birinchi marta 1920 yilda K. CHapenning «RUR» («Rossumovning har 
turli ishlari») fantastik pesasida paydo bo’lgan. Bu pesaning persanajlari bo’lib odamlar va ishchi 
robotlar hisoblanadi. Tezda «robotlar» tushunchasi xalqaro ilmiy-texnik atamalar lug’atiga 
kiradi. 
Zamonaviy robotlarni uch avlodga bo’lish mumkin: 
1.
birinchi avlod robotlari bu dastur bilan boshqariladigan robotlar; 
2.
ikkinchi avlod robotlari – bu sezuvchan robotlar; 
3.
uchinchi avlod robotlari – bu aqlli yoki idrokli deb ataluvchi robotlardir. 
Birinchi avlod robotlari asosan dasturlangan ma’lum bir operatsiyalarni ketma-ketligini 
bajarish uchun xizmat qiladi. Bu esa aniq texnologik jihozlarga (stanok, press va shunga 
o’xshashlarga) xizmat ko’rsatishi kerak. Birinchi avlod robotlari tarkibida odatda elektron 
hisoblash mashinasi (EHM) bo’lmaydi va ularni boshqarish qurilmasi esa xotiraga oldindan 
qo’yilgan ma’lum dasturni bajarish uchun xizmat qiladi. Axborot va o’lchov datchiklar sonini 
kamligi va boshqarish tizimini mukammalashmaganligi tufayli bunday robotlar avtomatlar kabi, 
hech qanday idroksiz ta’sir qiladilar. Agar robot olishi kerak bo’lgan buyumni (zagotovkani) 
biror tomonga surib qo’yilsa, u holda robot boshlama bilan hech narsa qila olmaydi. SHuning 
uchun bunday robotlarga «ko’maklashmoq uchun» boshlama buyomlar qo’yilgan maxsus 
kassetalar o’rnatiladi. Robot boshlamani kassetadan oladi va ishni boshlaydi. Ko’rsatilgan 
cheklashlar keyingi avlod, ya’ni sezuvchan robotlarni yaratishga olib keldi. 
Ikkinchi avlod robotlar – bu sezuvchan robotlardir. Ular dastur bilan boshqariladigan 
robotlardan «sezish vositalari»ning borligi bilan farq qiladi. Ikkinchi asosiy farqi, bu anchagina 
murakkab boshqarish tizimini mavjudligi bo’lib o’z tarkibiga boshqarish EHMsini ham kiritadi.
Sezuvchan robotlar haddan ziyod sezgir organlarga ega bo’lishi mumkin. Bular odamlar 
aniqlanishi mumkin bo’lmagan signallarni qabul qilishiimkoniyatiga ega. 
3-avlod - bu idrokli deb ataluvchi robotlardir.. Ular ikkinchi avlod robotlaridan 
murakkabligi va o’z ichiga sun’iy aql elementlarini jo qilgan boshqaruvchi tizimni 
mukammalligi bilan tubdan farq qiladi. Aqliy robotlar odamning aqliy faoliyatini 
avtomatlashtirish uchun xizmat qiladi, ya’ni qiyofalarni, nuqtalarni ajratish, oldindan ma’lum 
bo’lmagan sharoitda sodir bo’ladigan faoliyatlar to’g’risida xulosa qabul qilish va shunga 
o’xshash. Umuman olganda aqliy robot inson tilini tushunish va odam bilan gaplashishni olib 
borishga qodir. 

---