Simmetrik munosaatda

5-variant

1.4.5. A={a, b, c} to‘plam dekart kvadratida simmetrik bo‘lgan, refleksiv, tranzitiv bo‘lmagan munosabatga misol keltiring va isbotlang.

A=

Simmetrik munosaatda:

Agar {(a;b),(b;c),(c;a)} bo’lsa, u holda {(c;a),(b;c),(a;b)} , a+b+c=c+b+a bunda c+b+a=a+b+c. Demak , A- simmetrik munosabatda.

1.5. Munosabatlarning aniqlanish, qiymatlar sohalari, ularni maritsalarda ifodalash.

А={a,b,c,d,e}, В={1,2,3,4} to‘plamlarda quyidagicha munosabatlar berilgan:

 AB va  BB 

1. , grafik ko‘rinishda ifodalansin, ularning aniqlanish va qiymatlar sohasi topilsin.

2. , , , , , - munosabatlar matritsasi topilsin.

3. munosabatni refleksivlik, simmetriklik, antisimmetriklik, tranzitivlik xossalariga tekshirilsin.

1.5.5.  ,,,,,,,,,,

< 1;3> ,< 1;4 >, <2;3> , <2;4> ,< 3;2> , <3;3>, <4;1> , <4;3> .

2) Munosabat matritsalari: ,

[ [ [ ,

[ = , ,

[

3) refleksiv emas, chunki   E,bunda E= .

simmetrik emas, chunki   ,

antisimmetrik emas, chunki [ E

tranzitiv emas, chunki    .

1.6. Munosabatlar kompozitsiyasi.

A={a,b,c}, B={1,2,3}, C={α,β,γ} to‘plamlarda aniqlangan  AB vа  BC binаr munosаbаtlаrning kopаytmаsi yoki kompozitsiyasi topilsin:

1.6.5. ={(a,2),(b,3),(c,1)}, ={(1,γ),(2,β),(3,α)}

 AB vа  BC binаr munosаbаtlаrning kopаytmаsi yoki kompozitsiyasi, {(x, y):xA, yC vа zB topiladiki (x,z) va (z,y) } kabi aniqlanadi, shunga ko‘ra:

 {(a,2);(b,3);(c,1)}  {(1,γ),(2,β),(3,α)}= ={(a,β);(b,α);(c, γ)}

1.7. Munosabatlarni funktsiyaga tekshiring:

A={1,2,3,4}, B={a,b,c,d} to‘plamlar dekart ko‘paytmasida aniqlangan quyidagicha R munosabatlar funksiya bo‘ladimi? Agar bo‘lsa in’yektiv, syur’yektiv, biyektiv funksiya bo‘ladimi?

1.7.5. R={(2,a),(1,b),(3,d),(4,c)}

R  AxB munosabat funksiya bo‘ladi, agar quyidagicha 2 ta shart bajarilsa:

1) ,

(x, ) R , (x, )R ekanligidan = ekanligi kelib chiqsa R munosabatga A to‘plamdan B to‘plamga funktsiya yoki akslantirish bo‘ladi, shunga ko‘ra:

1. 
   ={1,2,3,4}  A, Dr (R)={a,b,c,d}  B;
   
2. 
   (1,a)  R, (1,b)  R ekanligidan a=b ekanligi kelib chiqishi lozim edi, lekin a  b, chunki to‘plamda bitta element faqat bir marta qatnashadi, B to‘plamda esa ushbu elementlar alohida-alohida berilgan. Demak R munosabat funksiya bo‘la olmaydi.
   

1.8.Funktsiyalarni in‘yektivlik, syur’yektivlik, biyektivlikka tekshiring:

Quyidagicha aniqlangan fi(x):(-∞;+∞)→(-∞;+∞) funksiyalar in‘yektivlik, syur’yektivlik, biyektivlikka tekshirilsin:

1.8.5. (x)=sinx

a) f x: R  R akslantirish in’yektsiya ham, syur’yektsiya ham bo’lmaydi.

b) f x: R 1;1 akslantirishni olsak, bu syur’yektiv akslantirish bo’ladi, lekin in’yektiv bo'lmaydi.

v) fx: 1;1 deb oladigan bo’lsak, bu akslantirish biyektsiya bo’ladi.

1.9. Sanoqsiz to‘plamlar quvvatni toppish

1.9.5. A={2, 4, 6, …} to‘plam quvvati topilsin?

Har qanday cheksiz to’plam sanoqlita elemntga ega bo’lgan qism to’plamga ega.

Shu sababli [2,6] to’plam [0,1] to’plamga quvvati teng va kontinium.

1.10. Funktsiyalar kompozitsiyasi. Quyida keltirilgan f, g: R→R funksiyalar uchun f*g, g*f kompozitsiyalar aniqlansin?

1.10.5.

1) Kompozitsiya – akslantirishlarni birin-ketin qo‘llashdir. g*f kompozitsiyada birinchi bo‘lib f akslantirish, ikkinchi g akslantirish ta‘sir qiladi. Shuning uchun ham f akslantirish aniqlanish sohasini qanday sohaga akslantirishini, ya‘ni f(X) to‘plamni aniq tasavvur qilish lozim. Nafaqat hosil bo‘lgan to‘plam, balki f ning aniqlanish sohasi ham g ning berilishiga qarab qismlarga bo‘linadi.

f ning berilishini modul belgisini olib tashlab yozib olamiz:

agar x  (-,1] bo‘lsa, u holda f akslantirish qoida bo‘yicha ta‘sir qilib, (-,1] oraliqni (-,1] oraliqqa akslantiradi. Hosil bo‘lgan to‘plamda esa g akslantirish yuqori va o‘rta qator bilan aniqlanadi, Qachon qaysi qator ta’sir qilishini aniqlash uchun boshlang‘ich to‘plamni x=-1 nuqta bilan ikkita to‘plam ostiga ajratamiz: (-,1]=(- ,-1)  [-1,1] f([-1,1])= [-1,1] ushbu oraliqda esa g(x)= ,f((-∞,-1))= (-∞,-1) usbu oraliqda esa g(x)= . Shunday qilib,

Agar x  (1,+ ) bo‘lsa, u holda f((1,+ ))=(1,+ ) ushbu to‘plam esa to‘laligicha g ning quyi qator aniqlanishiga tushadi. Demak,

Shunday qilib oxirgi natija quyidagi ko‘rinishni oladi:

2) f*g kompozitsiyada birinchi bo‘lib f akslantirish, ikkinchi g akslantirish ta‘sir qiladi. Shuning uchun ham g akslantirish aniqlanish sohasini qanday sohaga akslantirishini, ya‘ni g(X) to‘plamni aniq tasavvur qilish lozim. Nafaqat hosil bo‘lgan to‘plam, balki g ning aniqlanish sohasi ham f ning berilishiga qarab qismlarga bo‘linadi.

g ning berilishini modul belgisini olib tashlab yozib olamiz:

agar x  (-,-1] bo‘lsa, u holda g akslantirish qoida bo‘yicha ta‘sir qilib, (-,-1] oraliqni (-,-1] oraliqqa akslantiradi. Hosil bo‘lgan to‘plamda esa g akslantirish yuqori qator bilan aniqlanadi. Shunday qilib,

Agar x  [-1,+ ) bo‘lsa, u holda g[-1,+ )=[-1, + ) f[-1, )= [-1,1]  [1, + ]ushbu to‘plam esa to‘laligicha g ning quyi qator aniqlanishiga tushadi. Demak,

Shunday qilib oxirgi natija quyidagi ko‘rinishni oladi: