Sifat. Sifat darajalari. Sifat yasalishi


-čan//- čaŋ//-šeŋ //-šan//- šaŋ//-jeŋ



Download 157,5 Kb.
bet4/4
Sana15.04.2022
Hajmi157,5 Kb.
#553216
1   2   3   4
Bog'liq
Sifat. Sifat darajalari. Sifat yasalishi

-čan//- čaŋ//-šeŋ //-šan//- šaŋ//-jeŋ: olt. soğuščaŋ “urushqoq”, boshq. buysan “bo‘ychan”, qoz. boyšaŋ “bo‘ychan”, qirg‘. atčan “nomdor”, q.qalp. iššeŋ, turkm. išjeŋ, chuv.šarččan “uyatchan”.
-lıq// -liq//-lix//-diq: ozarb. gıšlıx “qishlik”, tuv. čıldıq “yillik”.
-k//-ki//-kı//-qı//-qi//-ği: qirg‘. čazğı “yozgi”, yoq. sa:skı “bahorgi”, tuv. časqı “bahorgi”, turk. sabahkı “ertalabki”, chuv. surki “bahorgi”, no‘g‘. tisqi “tashqi”.
-čaq //-čax//-zaq//-šaq//-ziq//-ček: olt. araqızaq “ichuvchan”, tuv. oyunzıq “o‘yinqaroq”, tat. uyınšaq “hazilkash”, olt. ačınčaq “g‘azabli”, shor. uruščaq “urushqoq”, xak. tarınčax “kuyunchak”, undutčax “unutuvchan”.
-čıl //-čil//-čul//-šil: ozarb. Iščil “ishchan”, qirg‘. oyčul “o‘ychan”, turkm. gayğıčıl “qayg‘uli”, tat. qunaqšil “mehmondo‘st” .
-qay//-kay: olt. ıylaqay “yig‘loqi”, qirg‘. sınarqay “sinuvchan”.
-ıq//-ik//-iq: qirg‘. jabıq, xak. izirik “mast”.
-qan //-kan//-xan: tuv. irxan “oriq”, chuv. xıtkan “oriq”.
-gan//-agan//-ağan//-egen: turkm. duragan “turag‘on”, yoq. umnugan “unutuvchan”, ozarb. yatağan “dangasa”.
-la:x (variantlari:-lox, -ta:x, -da:x, dɵ:x -na:x). Bu qo‘shimcha faqat yoqut tilida kuzatiladi. Boshqa tillardagi -lığ, -liğ, -lı, -li qo‘shimchalariga teng keladi: ağala:x “otali”, oрo:lox “bolali”, өjdө:x “aqlli”.
-da:qı//-da:ki//-dağı//-takı//-tağı//-degi affiksi muayyan o‘rin-joy, makon bilan bog‘liq sifatlarni hosil qiladi: no‘g‘. aradağı “oradagi”, turk. dolaptakı kitaplar “shkafdagi kitoblar”, yoq. tıyatağı “taygadagi”, olt. ayildağı “ovuldagi”, xak. čirdegi “yerdagi”.
-siğ//-suğ: tuv.dussuğ “tuzsiz”.


Savollar
1. Turkiy tillardagi sifatning morfologik xususiyatlari haqida ma’lumot bering.
2.Sifat yasalishining affiksatsiya usulini misollar asosida tushuntiring.
3. Sifat darajalari haqida tushunchangizni bayon eting.
4.Daraja hosil qilish usullarini misollar asosida yoriting.
5. Sifatlarning intensiv shakli, o‘zbek va boshqa turkiy tillardagi intensiv shakl hamda ularning o‘xshash jihatlari borasida ma’lumot bering.

1 Малов С.Е. Язык желтых уйгуров.- Алма-Ата, 1957; Содиқова С. Ўзбек тилида ранг-тус билдирувчи сўзлар. Номзодлик диссертацияси.-Т.,1963; Абдуллаев Ф. Об интенсивной форме прилагательных в тюркских языках. Научные труды ТашГУ. -Т.,1964.- С.131; Усманов С. Аналитическая форма слова и проблема слова. Автореф. дисс. док.филол.наук-Т., 1965.-С.101; Шамырадов К., Ибрагимов А. Туркмен дилинде сыпатлир.- Ашхабад, 1956.-С.24-26; Хэзирки заман туркмен дили.-Ашхабад, 1960. –С.277-279; Шамиева А. Уйгур тили (дэрслик).- Алма-Ата, 1957.

2Дмитриев. Н.К. Грамматика башкирского языка.- М.-Л., 1948.-С.795; Исхаков Ф. Имя прилагательное. Исследования по сравнительной грамматике тюркских языков. II. Морфология.- М., 1956.-С.165; Кононов А.Н. Грамматика современно литературного узбекского языка.- М.-Л., 1960,.-С. 161-164; Ҳозирги замон ўзбек тили.-Т., 1957.-Б. 348-349; Маъруфов З. Степени сравнения прилагательных в узбекском языке.-Л., 1948.-С 82-83; Современный казахский язык. -Алма-Ата, 1962.-С. 207-211; Мусабaев Ғ. Қазiргi қазақ тiлiндегi сын есм категорияси.- Алма-Ата, 1961.-С.25; Исхаков А. Қазақ тiлi морфологияси.- Алма-Ата, 1964.-С.279; Боровков A. Учебник уйгурского языка. –М.,1935; Наджип Э. Грамматика современного уйгурского языка.-М., 1960.

3 Современный казахский язык. -Алма-Ата, 1962. -С. 202-203.

4. Малов С.Е. Язык желтых уйгуров, Алма-Ата. 1957-С. 173.

5Intensiv forma haqidagi ma’lumotlar va misollar quyidagi manbadan олинди: Хамитова А. Туркий тилларда сифатнинг интенсив формасига доир (ўзбек, уйғур, қозоқ тиллари материаллари асосида) // Ўзбек тили ва адабиёти. -Т., 1966.-№5.-Б.41-44.

6Хамитова А. Туркий тилларда сифатнинг интенсив формасига доир (ўзбек, уйғур, қозоқ тиллари материаллари асосида)//Ўзбек тили ва адабиёти.-Т., 1966.-№5.-Б.41-44.

Download 157,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish