Sifat menejmenti va uni boshqaruvdagi o’rni reja: Sharoitlarida sifat va raqobatbardoshlik

SIFATNI BOSHQARISH NAZARIYASINING RIVOJLANISH BOSQICHLARI

Sifatni boshqarish taraqqiyotini muhokama etish uchun A.V. Glichev va V. Ye.

SHvets yondoshuvlari asosida tuzilgan quyidagi davriy bo’linishlarga asoslanish

mumkin:

1. Sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil qilishning individual shakli.

2. Sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil qilishning tsex shakli.

3. Sifat bo’yicha jarayonlarni tashkil qilishning sanoat (industrial) shakli:

a) Sifat nazorati, Teylor tizimi – (XIX a. oxiri – XX asrning 20 yy.);

b) Sifatni statistik usullar asosida nazorat qilish – (XX asrning 20–50 yy.);

v) Sifat boshqaruvi – (XX asrning 50–80 yy.).

4. Postindustrial davr, Sifatni yalpi boshqarish (TQM) – (XX asrning 80 yillaridan –

hozirgi kunga qadar).

Teylor tizimiga asoslangan sifat nazorati. Sifat menejmenti ildizlari ilmiy boshqaruv

maktabi – “Scientific Management”da 1885-1920 yillarda shakllana boshlagan.

F.U.Teylor tomonidan ishlab chiqilgan sifat boshqaruvining ilk usullari, mahsulot ishlab

chiqarilganidan keyingi nazorati bilan bog’liq bo’lgan. Teylor tizimida, shablon va kalibr

kabi o’lchov asboblari qo’llanilgan edi. Teylor tizimi muvaffaqiyatli ishlashini ta’minlash

maqsadida, ilk marta, sifat bo’yicha nazoratchi lavozimini joriy etish zaruriyati asoslab

berilgan, mahsulot sifatiga ta’sir etishning shakl va usullari, yaroqsiz mahsulot

chiqaruvchilar uchun jarima solish tizimi ishlab chiqilgan edi. Mazkur yondoshuvning

mohiyati shundaki, bunda asosiy e’tibor, yaroqsiz mahsulotlar iste’molchiga yetib

bormasligiga qaratilgan.

Sifatni statistik usullar asosida nazorat qilish. XX asrning 20-yillarida sifat

nazoratining statistik usullari - “Statistical Qualiy Control” (SQC)ning vujudga kelishi va

kelgusi rivojlanishi, sifat menejmenti taraqqiyotida muhim davr bo’ldi.1924 yilda

Amerikaning “Bell Telephone Laboratories” kompaniyasining xodimi V.SHuxart