Сифат менежменти маърузалар матни

Биринчи босқич дастлабки тизим – Тейлор тизими вужудга 
келгандаги бошқарувга тизимли ѐдошувнинг бошланғич вазифаларига 
мос тушади. 
Ташкилий жиҳатдан у инженер-мутахассислар томонидан ишлаб 
чиқариш техник нормаларни ўрнатишни назарда тутган, ишчилар эса 

---

14 
фақатгина уларни бажаришган. Бу тизим деталлар (буюмлар) 
сифатига йўл қўйилиши майдони кўринишидаги талабни қўйган юқори 
ва қуйи чегарага мослаштирилган шаблонларни киритган. Тейлорнинг 
мослиги мувафақиятли фаолият юритишии таъминлаш учун сифат 
соҳасидаги дастлабки профессионаллар – инспекторлар киритилган. 
Мотиватция тизими брак ва яроқсизлик учун жарима, шунингдек 
хайдалишни тазарда тутган. Ўқитиш системаси профессионал 
ўқитишга ўлчов ва назорат жихозлари билан ишлашни ўрганишга 
қаратилган. 
Истеъмолчи етказиб берувчилар билан алоқалар техник 
шартларда ўрнатилган бажарилиши қабул назоратида текшириладиган 
талаблар асосида ўрнатилади. 
Тейлор тизимининг юқоридаги ўзига хос томонлари унинг 
тизимини ҳар бир алоҳида олинган детал сифатини бошқариш тизими 
қилиб кўрсатади.
Иккинчи босқич. Тейлор тизими алоҳида деталл (йиғма бирлик) 
сифатини бошқаришнинг ажойиб механизмини берди. Бироқ маҳсулот 
бу ишлаб чиқариш жараѐнларин амалга ошириш натижасидир, ва 
кейинроқ аниқ бўлдики, жараѐнларни бошқариш керак экан. 
1924 йилда ―BEN Telephone Labatories‖ (хозирда А I & I 
корпарацияси)да Р.Л. Джонс рахбарлиги остида сифатни статистик 
бошқаришга асос солган группа тузилди. Булар В. Шухарт томонидан 
бажарилган назорат карталари, Т. Доджем ва Т. Роминг томонидан 
ишлаб чиқилган сифатни бошқаришнинг статистик усулларининг 
бошланиши бўлган. Кейинчалик Э. Деминг туфайли Японияда кенг 
тарқалган ва бу авлод иқтисодий инқилобига катта таъсир кўрсатган 
сифатни 
танланма 
назорат 
қилиш 
таблицалари 
дастлабки 
тушунчалардир. Деминг ишларни бошқарилиши натижаларини ва
вазифаларини баҳолашни йўқотиш фикри билан чиқди. Э. Деминг 
фикрига таянган ҳолда ва уни ривожлантириб Д. Джуран 
истеъмолчилар талабига сезиларли даражада йўналтирилган, 
истеъмолчилар талабига мос ―истеъмолчи талабига яраша‖ атамасини 
киритди. У менежментнинг такрорланувчи номутаносиблик олдидаги 
маъсулиятни кўрсатди сифатни статистик методлар билан тўлдирди.
Деминг ўз ишларида сифатни оширишни жараѐнлар, тизим ва 
статистика боғлаган бир пайтда, Джуран сифатни оширишга олиб 
келувчи фаолият билан ҳар бир менеджер бевосита шуғулланиш 
кераклилигига урғу бериб ўтади. У сифатни ошириш ишлаб чиқариш 
муоммоларини ҳал қилиш жараѐнларига – бутун персонални жалб 
қилиш ѐндошуви тарафдоридир. Сифат тизимлари стасистик 
методларни ишлатучи хизматлар уларга жалб қилигани учун 
қийинлашди. Вариация ўзгарувчанлик нималигини билувчи ва 
уларнинг қандай усуллар билан пасайтириш йўлларини билувчи 

---

15 
инженер технолог, конструкторлар томонидан бажариладиган сифат 
вазифалари ҳам мураккаблашди. Сифатни таҳлил қилувчи ва 
маҳсулотлар дефектларини сабабини аниқловчи, назорат карталарини 
ишлаб чиқувчи касб муҳандис пайдо бўлди. 
Меҳнат мотивацияси янада қийинлашди, чунки энди жараѐнларни 
мослаштириш, у ѐки бу назорат карталарини таҳлили қуйидаги 
назорат ва мувофиқлаштириш карталарида кўпроқ аниқлик талаб 
қилинади. 
Касбий ўқитишга шунингдек мувофиқлаштириш назорат, 
шунингдек таҳлилнинг статистик усулларига ўқитиш ҳам қўшилди. 
Етказиб берувчи – истеъмолчи муносабатлари ҳам янада қийинлашди. 
Уларда стандарт таблицалар статистик қабул назоратлари кўплаб 
аҳамият касб эта бошлади.