Сифат менежменти маърузалар матни

Фойдали самара — объектнинг аниқ истеъмолчилари маълум 
ишни бажариш учун қўллайдиган хусусиятлари мажмуасидир, сифат 
эса — истеъмолчилар гуруҳлари учун потенциал фойдали самарадир. 
Товарлар фойдали самарасини табиий бирликларда (масалан, бир 
параметрли машиналар учун — унумдорлик), пул ҳисобида ѐки шартли 
баллар ҳисобида (бир-бирини тўлдирадиган бир нечта муҳим 
параметрлар билан тавсифланадиган объектлар фойдали эффектини 
ҳисоблагандек) ўлчаш мумкин. 
Товарнинг иккинчи томони — товардан фойдали самара олиш 
учун албатта, амалга оширилиши зарур бўлган ҳаѐтий циклдаги 
мажмуий сарфлардир. 
Фойдали самара ѐки ҳаѐтий циклдаги мажмуий сарфларни 
миқдорий ўлчаб ва олдиндан кўриб бўлмайдиган товарлар 
рақобатбардошлигини 
истеъмолнинг 
аниқ 
шароитларида 
экспериментал текшириш асосида, синовли сотишлар натижалари 
бўйича ва бошқа усулларни қўллаб аниқлаш мукин. 
Менеджер 
ўз 
фирмаси 
буюмлари 
рақобатбардошлигини 
ўргангандан кейин, улар рақобатбардошлигини ошириш ва эришилган 
даражада ушлаб қолиш учун зарур бўлган аниқ чора-тадбирларни 
бажаришга 
киришиши 
зарур. 
Бу 
йўналишда 
иш 
товар 
рақобатбардошлигини бошқаришга ѐндашиш жиҳатларини танлашдан 
бошланади. 
Бундай ѐндашишлардан бир нечтаси маълум: тизимли, мажмуий, 
функционал. 
Тизимли ѐндашиш — асосида объектларни яхлит тизим 
сифатида ўрганиш ѐки махсус илмий билиш ва ижтимоий амалиѐт 
услубиятидир. 
Тизимли ѐндашишнинг энг муҳим тамойиллари қуйидагилардан 
иборатдир: 

қарорлар қабул қилиш жараѐни охирги мақсадларни аниқ 
белгилаш ва равшан ифодалашдан бошланади; 

доирасида ҳар бир хусусий ечимнинг барча оқибатлари ва ўзаро 
боғланишлари аниқланадиган бутун муаммо бир бутунлик ягона 
тизимдек кўрилади; 

мақсадга эришишнинг имкони бўлган муқобил йўлларни 
аниқлаш ва таҳлил қилишнинг хослиги; 

айрим кичик тизимларнинг мақсадлари бутун тизим 
мақсадлари билан тўқнашиши мумкин эмас. 
Тизим — маълум яхлитлик бирликни ҳосил қиладиган муносабат 
ва алоқаларда бўлган элементлар мажмуаси. Тизимли таҳлил 
тамойилларидан келиб чиқиб, маркетинг тадқиқотлари асосида аввал 
товар ѐки хизматлар параметрлари шакллантирилади: нима чиқармоқ, 
қандай сифат кўрсаткичлари ва қандай сарфлар билан, ким учун, 

---

26 
қайси муддатда, кимга ва қандай нархда сотмоқ керак? 
Энг аввало, товар меъѐрлар бўйича рақобатбардош бўлиши керак. 
Ундан кейин қандай ресурслар ва маълумотнома кераклиги, ишлаб 
чиқаришнинг ташкилий-техникавий даражаси (техника, технология, 
ишлаб чиқариш, меҳнат ва бошқаришни ташкил қилиш) ва ташқи 
муҳит параметрлари (сиѐсий, йиқтисодий, технологик, ижтимоий-
демографик мамлакатлар маданий муҳити ва мазкур минтақа 
инфратузилмаси)ни ўрганиб, нималарни олдиндан кўриш мумкинлиги 
аниқланади. 
Истеъмолчиларнинг товар, бозор кўрсаткичларига нисбатан 
талаблари ўзгарганда, ташкилий-техникавий янгиликлар пайдо 
бўлганда, бу ўзгаришларга монанд муносабат билдирмоқ ва тегишли 
ўзгартиришлар киритмоқ керак. Товар рақобатбардошлигини 
таъминлаш учун товар истеъмолчига етказилиб берадиган пайтгача 
маркетинг тадқиқотлари натижалари жаҳон ютуқлари даражасида 
бўлиши, муҳит тизим ичида жараѐнлар меъѐрида кечишига 
кўмаклашиши керак. Аммо шуни қайд қиламизки, олдин тизимнинг 
чиқишига, кейин киришига ва фақат ундан кейин жараѐнга бўлган 
талаблар шакллантирилади. Бошқача айтганда, олдин ташқи муҳит 
билан бўлган муносабатларни аниқлаш керак ва фақат ундан кейин 
жараѐн сифатини ошириш устида ишлаш лозим. 
Товар рақобатбардошлигини бошқаришга бундай ѐндашиш 
товарни бозорга татбиқ қилиш пайтига уни ишлаб чиқариш энг яхши 
жаҳон намуналари даражасида таъминланишига даъват қилади. 
Маҳсулотни янгилаш режалаштирилганда рақиблардан ўзиб кетиш 
учун товарга қўйиладиган бўлажак талаблар муҳим кўрсаткичлари 
ривожланишининг тендецияларини олдиндан кўриш учун сифатли 
маълумотдан фойдаланиш керак.