Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Англияда парламентли монархиянинг ўрнатилиши
Парламент
Монарх
Армия ва судни назорат қилади
Давлат бошлиғи
Қонунлар қабул қилади
Инглиз черкови бошлиғи
Давлат хазинасини назорат қилади
Меросий ваколатлар эгаси
Ҳукуматни сайлайди
Ҳукуматни тасдиқлайди
Барча учун эътиқод эркинлиги ўрнатилди
Англия буржуа инқилобининг натижалари ва тарихий 
аҳамияти. Англия буржуа инқилоби абсолютизмни йўқ қилди. У 
феодал мулкчиликка зарба берди, аммо тугалланмай қолди, чунки 
деҳқонларни ернинг тўлиқ эгаларига айлантирмади ва уларнинг фе-
одал қарамлигини йўқотмади.
Умуман олганда, инқилоб Англияда капиталистик муноса-
батларнинг бундан кейинги ривожида ҳал қилувчи аҳамиятга эга 
бўлди. Ҳокимият тепасига келган зодагонларнинг бир қисми янги 
зодагонлар ва буржуазия билан яқин боғланган эди. Парламент 
орқали улар янги, буржуача турмуш тарзининг ривожланишига 
кўмаклашувчи бир қатор қонунларни киритдилар. Парламент сав-
догарлар манфаатларидан келиб чиқиб, савдо ривожига халақит бе-
рувчи тўсиқларни олиб ташлади. Ундан кейинги йилларда саноат 
тараққиётини тўхтатиб турган ҳунармандларнинг цех бирлашмала-
ри ҳам йўқ қилинди.
XVII асрдаги Англия буржуа инқилобининг ғалабаси натижа-
сида қишлоқ хўжалигида ҳам капиталистик муносабатлар тез ри-
вожлана бошлади, саноат ишлаб чиқаришида тўнтариш бошланди. 
Жамиятда ҳам ўзгариш рўй берди – саноат буржуазияси ва ишчилар 
синфи ривожлана борди.
Мамлакатда ҳуқуқий давлат
1
, фуқаролик жамияти
2
таркиб топа 
бошлади. Англия буржуа инқилоби, унинг республика тузуми, халқ 
бошқаруви, барчанинг қонун олдида тенглиги каби ғоялари бошқа 
Европа мамлакатлари ривожига катта таъсир кўрсатди. Инқилоб эъ-
1
Ҳуқуқий давлат – фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда уларнинг ҳимояси 
амалда таъминланган давлат.
2
Фуқаролик жамияти – озод, мустақил ва тенг ҳуқуқли инсонлардан ташкил топган 
жамият.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

155
лон қилган сиёсий тамойиллар ва ўрнатган иқтисодий тартиб янги 
индустриал цивилизацияга асос солди.