Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Янги зодагонлар. Қолоқ шимол ва ғарб XVII асрда ҳам фео-
дал эскиликлар юрти бўлиб қолаверди. Бироқ бу патриархал ҳаёт 
охирлаб қолган, қишлоқларда улкан ўзгаришлар рўй бераётган-
ди. Англияда XV асрдан бошлаб ғов тутиш сиёсати қўлланар, 
тобора кўпроқ помешчиклар янгича хўжалик юрита бошлади: 
ҳайдаладиган ерларни яйловларга айлантирар, бунинг учун ижара-
чиларни эгаллаб турган ерларидан ҳайдаб юборишар, ишлаш учун 
эса батраклардан ва ёлланма қишлоқ хўжалиги ишчиларидан фой-
даланишарди. Жун сотиш бойиш имкониятини берарди. Чет эллик 
саёҳатчилар XVII аср бошларида Англия ҳудудининг учдан бир 
қисми яйловга айлантирилганлигини, минг, балки ўн минг бош-
дан иборат қўйлар чексиз қатор билан Лондондан шимол томонга 
чўзилиб кетган катта йўлнинг икки тарафида ўтлаб юришини ай-
тиб ўтган.
Ана шундай қўрғонларнинг эгаларини янги зодагонлар деб атай 
бошладилар. Ёлланма меҳнатни қўллаб, улар қишлоқ тадбиркорла-
рига айландилар. Бу уларнинг яшаш тарзини ҳам ўзгартирди. Улар 
буржуазия билан яқин муносабат ўрнатдилар: ўз қўрғонларида са-
ноат корхоналари ташкил қилдилар, савдогарлар билан бирга савдо 
билан шуғулландилар, бой буржуазия оилалари билан қариндошлик 
алоқаларига киришдилар.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

41
Фермерлар. Янги хўжалик тарзи мулкдор деҳқонларни ҳам ўзига 
бўйсундирди. Йирик хўжайинлар – замондошларнинг гувоҳлигига 
кўра, «пар тўшакда ухлаш» ва «кумуш идиш-товоқда овқатланиш» 
имкониятига эга бўлганлар камбағал қўшниларини қарзга кўмиб 
ташлар ва хонавайрон қилар, уларнинг жамоа далаларидаги ер-
ларини сотиб олар, ишлаш учун батракларни ёллар эдилар. Улар-
нинг далаларида мукаммаллаштирилган меҳнат қуроллари – икки 
ғилдиракли омочлар, уруғ экиш мосламалари, тупроқ майдалагич-
лардан фойдаланиларди. Бундай деҳқонларни фермерлар дейиша-
ди. Янги зодагонлар ва фермерлар – XVII аср бошларида инглиз 
қишлоқларида фаол ривожлантирилган янги, капиталистик муноса-
батларга асосланган турмуш тарзининг маҳсули эди. Айни пайтда, 
оталарининг ерларидан қувилган минглаб деҳқонлар ерни ижарага 
олиш ёки ҳеч бўлмаганда бирор тасодифий иш топиш илинжида 
қишлоқма-қишлоқ изғиб юришарди.