Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

[A/] 





s 2 

s2  ■

(52)  d an  k o 'rin ad ik i,  P  b u rch ak   tezlanish  ham   aksial  vektor, 

chunki  Дсо  kattalik  ©  burch ak   tezlik  v ek torining  o 'zg arishini 

ifodalaydi,  dem ak, 

5

  va  p  vektorlarning  yo'nalishi  ustm a-ust 



tushadi  (38-  rasm ga  q.).

A ylananing  radiusi  R= const  (o'zgarm as)  bo'lgan da  burchak 

tezligining  Дсо  o'zgarishi  faqat  chiziqli  tezlikning  Av  o'zgarishi 

bilan  ro 'y   beradi.  Shuning  uch u n   (41)  form ulaga  muvofiq,



Av = 

Дсо 

•  R  va 



Дсо 





R

deb yozish  m um kin.  Дсо ning bu  ifodasini  (52)  form ulaga qo'ysak, 

burchak  tezlanishi  uchun

P = -


— = -  

(53)




At 

R

m unosabatni  hosil  qilamiz.  B undan



82


а  =   рл. 

(54)


D em ak,  aylana  b o ‘ylab  tekis  o'zgaruvchan  harakatda  chiziqli 

tezlanish  burchak  tezlanish  bilan  aylana  radiusining ко ‘paytmasiga 

teng  ekan.

Shunday  qilib,  aylana  b o ‘ylab  tekis  o'zgaruvchan  harakatda 

chiziqli  (tangensial)  tezlanish  ham ,  m arkazga  intilm a  (norm al) 

tezlanish  ham   aylananing  radiusiga  bog‘liq  ekan  ((49)  va  (54) 

formulalarga e ’tibor bering),  aylana radiusi qancha katta b o ‘lsa,  bu 

tezlanishlam ing  qiymati  ham   shuncha  katta b o ia r  ekan.

Aylana b o ‘ylab  notekis harakatda tezlanishning yo‘nalishi tezlik 

Av  orttirm asining  yo'nalishi  bilan  mos  tushadi  (46-  rasm)  va 

trayektoriyaga  burchak  ostida  uning  botiq  tom oniga  yo'nalgan. 

H aqiqatan  ham   shunday  yoki  shunday  emasligiga  ishonch  hosil 

qilish  uchun  faraz  qilam iz, jism ning  aylana  b o ‘ylab  A  h olatdan  В 

holatga k o ‘chishi Д/v a q t oralig‘ida sodir b o 'lsin (46-  rasmga q.).  A 

nuqtada  chiziqli  tezlik  0  ,  В nuqtada  esa  v + Av  bo'lsin,  bu  yerda 

Ли  — chiziqli  tezlikning Д/ vaqt davomidagi orttirmasi.  Vektorlarni

ayirish  qoidasiga  asoslanib  Av  ni  aniqlaym iz.  Rasm dan  ko 'rin ib

tu rib d ik i,  Av  (dem ak,  a  te zlan ish )  h a q iq a ta n   ham   tra y e k ­

toriyaning botiq  tom oniga yo'nalgan.

Aylana bo'ylab o'zgaruvchan  harakat tezlanishini  ikkita tashkil 

etuvchiga  ajratam iz  (47-  rasm ).  U lardan  biri  a,  trayektoriyaga 

urinm a bo'ylab yo'nalgan chiziqli  tezlanish bo'lib,  uni  urinma yoki

83



tangensial tezlanish deb ataladi.  Ikkinchisi aylananing radiusi bo'ylab 

aylana  m arkaziga  tom on  yo'nalgan  (markazga  intilm a)  tezlanish 

b o 'lib,  uni  normal  tezlanish  deb  ataladi.  Tezlanishlar  orasidagi 

m unosabatlar  vektor  ko'rin ish da



a  = a ,+  d n

va  skalyar  ko'rinishda



a  = -Jaj  + a] 

( 55)


ifodalanadi.


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish