Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

1. 

A ylanm a harakatni qayish  vositasid a  u zatish . 

Dvigatel valiga 

A  shkiv,  stanok  valiga  В shkiv  o ‘m atilgan  va  ularga  ikkala  shkivni 

o ‘rovchi  С  u zlu k siz  q ayish  kiyd irilg an   (4 3 -  rasm ).  A  shkiv 

yetaklovchi  shkiv,  В  shkiv  yetaklanuvchi  shkiv  deb  ataladi.  Agar 

shkivlam ing radiuslari  har xil b o ‘lsa,  ularning aylanish  chastotalari 

ham   har  xil  b o ‘ladi,  chunki  shkiv  aylanalaridagi  chiziqli  tezliklar 

bir-biriga teng.  A shkivning  radiusi  R t,  chastotasi  v, va  В shkivning 

radiusi  Rv   chastotasi  v

2

  b o 'lsa ,  v = 2nvlRl  va  v = 2nv2R2  deb 

yozish  m um kin,  bu  yerda  v — shkivlam ing  chiziqli  tezligi.  Bu 

ifodalardan

ekanligi  ravshan .  D em ak ,  sh k iv la m in g   ay lan ish   c h asto tala ri

ularning radiuslariga teskari proporsional ekan.  —  —  nisbat  uzatish

soni  deyiladi.  (50)  dan ko'rinadiki,  stanok shkivining radiusi qancha 

kichik  bo'lsa,  valining  aylanish  chastotasi  shu n ch a  katta  b o ia d i. 

Y etaklanuvchi  shkiv  unga  kiydirilgan  qayish  bilan  shkiv  orasida 

ishqalanish  kuchi  borligi  sababli  harakatga  keladi.