Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

8 7 -   § .  Q ovush oq   suyuqlikning  oq ish i.  P u a zey l  qonuni

Id eal  su y u q lik lar  va  ideal  gazlar  ta b ia td a   m avjud  em as. 

B orliqdagi  b arch a  real  su yuqliklar  va  gazlarga  k o 'p   yoki  oz 

darajada  qovushoqlik  (yopishqoqlik  yoki  ichki  ishqalanish)  xosdir.

S uyuqliklarning  qovushoqligi  ular  m olekulalarining  o 'z a ro  

tu tin ish idan  yuzaga  keladi.  L am inar  o qim da  suyuqlik  qatlam - 

qatlam   b o 'lib  oqadi.  Suyuqlikning  bir  qatlam i  ikkinchi  qatlam iga 

nisbatan  k o 'ch g an d a  o zm i-k o 'p m i  ishqalanish  kuchlari  vujudga 

keladi.  Bu  hodisani  quyidagicha  tushunish  lozim.

S u y u q lik n in g   te z ro q   h a r a k a tla n a y o tg a n   q a tla m i  o 'z ig a  

yondoshgan  q o 'sh n i  qatlam ni  o'ziga  ergashtirib  ketishga  intiladi, 

bu  qatlarrm ing  harakatini  tezlatishga  harakat  qiladi,  go'yo  unga 

tezlantiruvchi 

kuch  ta ’sir  qilayotgandek  bo'ladi.  Va  aksincha, 

sekinroq  harak at  qilayotgan  qatlam   to m o n idan  tezroq  harakat 

q ila y o tg a n   q a tla m g a   s e k in la n tiru v c h i  k u c h   t a ’sir  e ta d i.  Bu 

kuchlarni  ichki  ishqalanish  kuchlari deb  ataladi.  Ichki  ishqalanish 

kuchlari  N yu to n  qonuni  bilan  ifodalanadi:

18 —  M.  O'lmasova 

273

---