Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

13 —  M.  O'lmasova

193

---

Bu  ifodaga  urilishdan  keyingi tezlik o ‘rniga  uning  (136)  formuiadagi 

qiymatini  keltirib  qo'ysak,  energiyaning  o'zgarish  ifodasi  quyidagi 

ko'rinishga ega bo'ladi:

%

А Д - - Т »  С

'

( 137)

2(/И[  + m2)

Bu  ifodadan  ko'rinadiki,  sistemaning  kinetik  energiyasi  noelastik 

urilishdan  so‘ng  kamayar  ekan:  chunki  urilish  natijasida  sharlar 

deformatsiyalanishi  tufayli  ularning  mexanik  energiyasi  to'liq  tik- 

lanmaydi,  bunda  energiyaning  bir  qismi  sharlarning  ichki  energiyasiga 

aylanadi.

Щ

Takrorlash  uchun savollar

1.  Mexanik ish  nima va u qanday birliklarda o'lchanadi?

2.  Quwat  nima va  u qanday birliklarda o‘lchanadi?

3.  Energiya deb  nimaga aytiladi?

4.  Mexanik energiya nima va uning qanday turlari  mavjud?  Ularning 

ta’rifmi bering.

5.  Jismga  qo‘yilgan  kuchning  bajargan  ishi  bilan  kinetik  energiyasi 

orasida qanday bog'lanish  bor?

6.  Potensial  maydonda  bajarilgan  ish  nimaga  teng?  Ish  bilan 

potensial energiya orasida qanday bog'lanish bor?

7.  Elastiklik  kuchining bajargan  ishi  nimaga teng?

8.  Elastik  deformatsiyalangan jismning  potensial energiyasi  nimaga 

teng?

9.  Energiyaning  saqlanish  va  bir  turdan  ikkinchi  turga  aylanish 

qonuni  qanday  ta’riflanadi?

10.  Jismning  erkin  tushishida  mexanik  energiyaning  saqlanish  va 

aylanish  qonunini  isbotlang.

11.  Mexanik  energiyaning  saqlanish  qonunining  bajarilishi  uchun 

zarur bo'lgan  shartlarni  aytib  bering.

12.  Foydali  ish  deb  qanday  ishga aytiladi?  Misollar keltiring.

13.  Foydasiz  ish deb qanday  ishga  aytiladi?  Misollar  keltiring.

14.  Mexanizmning foydali ish  koeffitsienti deb  nimaga aytiladi?

15.  Jismlarning elastik va noelastik  urilishlarini  tushuntiring.

16.  Markaziy urilish  deb qanday urilishga aytiladi?

17.  Jism larning  elastik  to'qnashganlaridan  keyingi  tezliklarini 

hisoblash  formulalarini  keltirib  chiqaring.